Loading ...

Direct informatie? 0528 23 60 30

Of mail naar planning@desteven.nl

Toxisch leiderschap verziekt de organisatiecultuur

Toxisch leiderschap: wat is dat nu weer? Het woord "toxisch" komt uit de Griekse taal. Het wijst op ‘toxikon’, wat duidt op giftige pijlen. Toxisch leiderschap verwijst naar een leiderschapsstijl die schadelijk is voor de organisatie, voor de werknemers en uiteindelijk ook voor de leider zelf.

Wat is toxisch leiderschap?

Ik wil graag voorzichtig zijn met het duiden van toxisch leiderschap. Het vraagt nuance, en onterechte labels brengen weinig goeds. Slecht leiderschap kun je niet zomaar duiden als toxisch leiderschap, terwijl toxisch leiderschap wel een voorbeeld is van slecht leiderschap. Voorbeelden van slecht leiderschap kunnen zijn: de leidinggevende is te sturend of de leidinggevende is niet sturend genoeg en dus onduidelijk. Een voorbeeld kan zijn dat er gebrek aan leiding is en dat er richtingloosheid ontstaat binnen de organisatie. Kortom: wanneer de leidinggevende matig functioneert, kun je dit niet zomaar duiden als een vorm van toxisch leiderschap.
Wanneer wordt leiderschap dan toxisch? Nou, bijvoorbeeld wanneer de leidinggevende intimideert, anderen kleineert, onderuithaalt, vernedert of voor gek zet. Toxische leiders intimideren soms om controle te behouden en angst te zaaien onder hun ondergeschikten. Een ander voorbeeld van toxisch leiderschap is wanneer de leidinggevende manipuleert of narcistische trekken vertoont, of wanneer je spreekt over machtsmisbruik door de leiding of wanneer er sprake is van grensoverschrijdend gedrag door leidinggevenden.

Toxisch leiderschap

Doe de leiderschapstest!

Wil je weten waar jouw individuele leiderschapskwaliteiten liggen? Wil je ontdekken wat jouw natuurlijke leiderschapsstijl is? Doe dan de gratis online test!

Leiderschapstest

Training en coaching gericht op leiderschap

Wij verzorgen training & coaching voor leidinggevenden, managers en ondernemers. Zowel voor het middenkader als het hoger kader, voor de startende leidinggevende als de ervaren manager.

Leiderschapsontwikkeling

Kenmerken

Ik heb al een aantal kenmerken genoemd van toxisch leiderschap zoals manipulatief gedrag, narcisme, machtsmisbruik, intimidatie. Maar ik wil er graag de volgende punten aan toevoegen:

  • Autoritair gedrag: toxische leiders vertonen vaak autoritaire kenmerken, waarbij ze op een dominante en controlerende manier handelen zonder rekening te houden met de input of behoeften van anderen.
  • Gebrek aan empathie: ze tonen weinig tot geen begrip of medeleven voor de uitdagingen waarmee hun teamleden worden geconfronteerd.
  • Verborgen agenda’s: toxische leiders hebben vaak bijbedoelingen, dubbele agenda’s, achterdeurtjes, etc. wat leidt tot wantrouwen en onzekerheid bij de medewerkers.
  • Niet open staan voor kritiek is een kenmerk dat typisch is voor toxische leiders. Ze vermijden eerlijke feedback en dulden geen kritiek. Vaak wordt de kritische medewerker de mond gesnoerd of de les gelezen, waardoor een giftige omgeving ontstaat waarin eerlijke communicatie wordt ontmoedigd.

Gevolgen

De gevolgen van toxisch leiderschap zijn groot. Ik noem er een paar:

  • Hoog verloop: als een aanzienlijk aantal werknemers regelmatig het bedrijf verlaat, kan dit een teken zijn van een toxische werkomgeving.
  • Laag moreel: een gebrek aan teamspirit, enthousiasme en betrokkenheid kan wijzen op de aanwezigheid van toxisch leiderschap.
  • Een verziekte werksfeer die de productiviteit en efficiëntie van het team doet verminderen, wat uiteindelijk de prestaties van de organisatie kan schaden.
  • Angstcultuur binnen de organisatie: er kan een cultuur van angst of een afrekencultuur binnen de organisatie ontstaan.
  • Onveiligheid binnen het team: regelmatige conflicten tussen teamleden en een algemeen gevoel van wantrouwen binnen het team zijn veelvoorkomende symptomen.
  • Negativiteit en indirecte weerstanden en indirecte weerstanden komen op, waardoor nieuwe ideeën en initiatieven worden belemmerd.
  • Verlies van talent: getalenteerde werknemers kunnen besluiten om de organisatie te verlaten vanwege een ongezonde werkomgeving, wat resulteert in verlies van waardevolle expertise en ervaring.
  • Reputatieschade: toxisch leiderschap kan de reputatie van een organisatie schaden, zowel intern als extern, wat kan leiden tot problemen met het aantrekken van nieuw talent en het behouden van klanten.

Oorzaken van toxisch leiderschap

Ik noem een aantal oorzaken van toxisch leiderschap.

  • Persoonlijkheidstrekken

    Sommige mensen hebben van nature autoritaire of manipulatieve persoonlijkheidskenmerken die hen ertoe kunnen brengen toxisch leiderschap te vertonen. Denk bijvoorbeeld aan de leiders met narcistische trekken. Ik denk ook aan mensen met een persoonlijkheidsstoornis die in een leidinggevende functie terechtgekomen zijn.

  • Externe druk

    Leiders die onder druk staan van hogere managementniveaus of externe factoren kunnen toxisch gedrag vertonen als een reactie op die stress.

  • Gebrek aan positie-sensitiviteit of ongeschikt als leidinggevende

    Dat geldt ook voor leiders die onbekwaam zijn qua leiderschapsvaardigheden en emotionele intelligentie.

Hoe ga je om met een toxisch leider?

De lastigste vraag is: hoe ga je om met een toxische leider. Je hebt waarschijnlijk niet de bevoegdheid om in te grijpen. En wat kan je dan doen? Mijn advies is:

  • Zoek ondersteuning bij collega’s of bij de HR-professional of de vertrouwenspersoon.
  • Wees duidelijk in je communicatie.
  • Laat je niet meesleuren in de grillen van de toxische leider maar pak regie.
  • Zoek een andere baan. Wanneer je je baan verliest ben je veel kwijt, wanneer je jezelf verliest ben je alles kwijt.

Toxisch werknemerschap, bestaat dat ook?

Jazeker! Toxisch werknemerschap verwijst naar gedrag van individuele werknemers dat schadelijk is voor de organisatie, voor collega's en voor de werkomgeving als geheel. Voorbeelden daarvan zijn:

Toxisch werknemerschap kan net zo schadelijk zijn voor een organisatie als toxisch leiderschap, omdat het de algehele werkcultuur kan vergiftigen, de productiviteit kan verminderen en het moreel van het team kan ondermijnen. Het is belangrijk voor organisaties om zowel toxisch leiderschap als toxisch werknemerschap aan te pakken om een gezonde en productieve werkomgeving te behouden.

Ziek worden van je werk

Kun je ziek worden van je werk? Nou en of! Lees onze artikelen over dit onderwerp.

Ziekmakende organisaties en teams

Team- en organisatieontwikkeling

Bekijk onze interventies en trainingen voor teamontwikkeling en organisatieontwikkeling.

Team en organisatie

Auteur

Dit artikel is geschreven door Jan Stevens.

Jan Stevens


Bekijk alle e-books

e-books

  • Analysevaardigheden
  • Authentiek communiceren
  • Burn-out: een error in je lijf!
  • Conflicthantering
  • De kwaliteitenbibliotheek: 163 kwaliteiten uitgebreid beschreven
  • Delegeren en loslaten
  • Hoe ga je met je tijd om?
  • Hoogbegaafd: probleemgeval of gave?
  • Hoogsensitief: label of labiel?
  • Jezelf kwijtraken en jezelf hervinden
  • Leiderschap in ontwikkeling
  • Luister en zie mij: het diagnostisch gesprek met hoogbegaafde kinderen!
  • Persoonlijike ontwikkeling dat doe jezelf
  • Talenten en kwaliteiten: jouw houvast en zekerheid!
  • Verbeterplan bij disfunctioneren
  • Willen is minder moeten
  • Word assertief: doorbreek de vicieuze cirkel!
  • Zelfdoding: van heilige huisjes naar veilige huisjes
  • Zelfvertrouwen: mag ik er twee kilo bij?

Bekijk alle e-books

Jezelf kwijtraken en jezelf hervinden

Bestel dit e-book (PDF) via de webshop! Titel: Jezelf kwijtraken & jezelf hervinden.

Ebook jezelf kwijtraken

Meer informatie

Bekijk de podcastserie 'reis of bestemming'

Je kunt de volgende 4 podcast's al terugkijken.

  • Podcast 1: podcast met mijn kinderen: Opgroeien in een ondernemersgezin   
  • Podcast 2: podcast met Martin Dirks, de directeur die me 35 jaar geleden in dienst nam
  • Podcast 3: podcast met mijn kinderen: Acquisitie of inquisitie, vroeger en nu!   
  • Podcast 4: Groeien met de riemen die je hebt

Podcast beluisteren of bekijken?

Alfred Echten

Podcast: meegaan met de tijd of tegen de stroom in?

Donderdag a.s.  publiceren wij de vijfde podcast in de serie ‘Reis of bestemming’, die deze keer gaat over ‘meegaan met de tijd of tegen de stroom in’. Gast is Alfred Echten (algemeen directeur bij de Bork Groep (sloopwerken, sanering en duurzaamheid). We gaan in gesprek over de vraag: moet je nu meegaan met de tijd of moet je tegen de stroom ingaan? Ook hier zijn er sleutelwoorden: ondernemen en de noodzaak tot verandering, innovatie, vernieuwing.
Deze podcast gaat over leiderschap, organisatieontwikkeling, de harde en de zachte kant binnen  organisaties. 

Bekijk de podcast

Onze nieuwsbrief

Ben jij leer- en nieuwsgierig? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief!
Met jouw aanmelding ga je akkoord met onze privacyverklaring en het ontvangen van onze nieuwsbrief. Je kunt je natuurlijk op elk moment weer afmelden.

Telefonisch contact? Heb je vragen? Bel ons op 0528 23 60 30 en vraag naar Monique van Nuil.