Emotionele chantage en manipulatie door de leidinggevende
Emotionele chantage en manipulatie door de leidinggevende? Wanneer is er sprake van manipulatie en machtsmisbruik door de leidinggevende? Hoe herken je manipulatief gedrag? Wat zijn kenmerken van emotionele chantage?
Wat is chantage of manipulatie?
Iemand chanteren is iemand dwingen om iets te doen of na te laten. Emotionele chantage is in feite: emotionele druk op iemand uitoefenen. Emotionele chantage komt in alle geledingen van de samenleving voor. Wie is er die zich er nooit aan bezondigt? ‘Jij bent lief als je luistert naar paps en mams’. ‘Jij bent een fantastisch kind als je goed je best doet op school’. Dat is liefde met een voorwaarde. Heel wat anders dan: ik vind je lief omdat je mijn kind bent (nog ongeacht wat je als kind doet). En op de werkvloer: jij bent een goede medewerker als je doet wat ik wil en als je het zo doet, zoals ik het wil. En tegelijkertijd: jij deugt niet als je niet doet wat ik wil. Drie factoren zijn heel belangrijk bij manipulatie namelijk:
- er wordt op jouw plichtsbesef en verantwoordelijkheidsgevoel ingespeeld
- er wordt je een schuldgevoel aangepraat
- er wordt ingespeeld op jouw angstgevoelens
Is jouw leidinggevende een narcist?
Is jouw leidinggevende een narcist of heeft jouw leidinggevende narcistische trekken? Hoe herken je dat? Twee tips:
- houd je goed voor ogen dat het niet aan jou ligt
- zorg dat je als team niet tegen elkaar uitgespeeld raakt
Wat voor gedrag hoort erbij?
Wanneer de leiding manipuleert loopt er vaak van alles door elkaar:
- hij/zij uit dreigementen in de trant van: dan vertrek je maar (inspelen op angstgevoelens).
- hij/zij hult zich in stilzwijgen en negeert je als het ware (inspelen op angst en schuldgevoelens)
- hij/zij dreigt zelf te vertrekken als het zo doorgaat (inspelen op schuldgevoelens)
- hij/zij presenteert zich als een soort geslachtofferde door de teamleden die hem/haar als het ware iets hebben aangedaan (inspelen op schuldgevoelens)
- hij/zij doet hele mooie beloften wanneer maar gebeurt wat hij/zij wil
- hij/zij uit zich in termen van: ‘je weet niet wat je me aandoet’ of ‘ze laten me allemaal vallen als een baksteen’
- hij/zij gebruikt zijn machtspositie als leidinggevende
Leidinggevende speelt teamleden tegen elkaar uit
Je hebt het gevoel dat er iets niet in orde is op de afdeling waar je werkt. Er is een soort van onrust of onveiligheid maar je kunt de vinger er niet precies op leggen waar de pijn nu eigenlijk zit. Je hebt er wel last van en ook jouw collega’s praten er soms over.
Hoewel er moeilijk de vinger op te leggen is, kan ik je misschien een handje helpen om een aantal zaken duidelijker te krijgen. Allereerst door een aantal kenmerken neer te zetten van de situatie waarin je verkeert. In zijn algemeenheid kan gesteld worden dat er sprake kan zijn van een leidinggevende die niet functioneert of iemand die zelfs ongeschikt is als leidinggevende.
- er wordt met twee maten gemeten: wat de leiding bij de ene medewerker goedkeurt, keurt hij af bij de andere medewerker
- de richting en verwachtingen zijn vaak onduidelijk of ook tweeledig
- de communicatie is vaak indirect: dus niet rechtstreeks en open. Wanneer iemand volgens de leidinggevende niet functioneert zegt de leidinggevende: ‘er zijn meerdere collega’s die hier signalen over gegeven hebben’.
Manipulatie: uit de praktijk
Voorbeeld: leidinggevende Pieter had binnen het team vooral moeite met zijn secretaresse. Dat was een persoon die duidelijk aangaf wat ze wilde en hij had daar als leidinggevende weinig invloed op. Pieter vroeg aan de teamleden afzonderlijk naar het functioneren van de secretaresse. Waar teamleden onbevangen zeiden ‘ja ze communiceert ook wel wat onhandig’, daar arrangeerde Pieter al snel een gesprek met de secretaresse om haar te vertellen dat diverse collega’s problemen hadden met haar wijze van communicatie.
- de leiding denkt in vrienden en vijanden en zo worden twee kampen gecreëerd binnen het team waarbij de één loyaal is aan de leiding en de ander zich afzet tegen de leiding.
- de leiding voorziet de ene medewerker van meer informatie dan de andere medewerker of nog erger: de leiding voorziet de ene medewerker van andere informatie dan de andere medewerker.
- het werkoverleg wordt vaak voorgekookt en voorgeprogrammeerd door de leiding zodat er geen open gesprek meer is en de uitkomsten en besluiten al vast liggen.
- er is sprake van emotionele chantage, bijvoorbeeld: als je niet wilt overwerken, ben je onvoldoende loyaal aan de organisatie.
Word je gepest op het werk?
Waarom heb je interesse in dit artikel? Word je gepest op het werk? Voel je je buitenstaander in jouw team? Lees dan onze artikelen over pesten op de werkvloer.
Gevolgen voor het team
Meestal zijn de gevolgen binnen teams die ik aantref vergelijkbaar. Achteraf hoor ik vaak: ik heb nooit geweten dat het zo erg was. Heeft hij dat tegen jou gezegd? Tegen mij zei hij dat…………. Of: 'Hé? Stond hij op het punt om jou te ontslaan? En zei hij echt dat ik dat over jou gezegd had?'. Kortom:
- mensen worden tegen elkaar opgezet en er ontstaan twee kampen
- vaak moet iemand (meestal diegene met de grootste mond) van de leidinggevende een coachingstraject volgen of het hele team moet opeens op communicatietraining
- opeens wordt er iemand ontslagen wegens disfunctioneren (al 15 jaar in dienst en goed gefunctioneerd en zo opeens niet meer)
- er ontstaat angst, onzekerheid en onveiligheid om de dingen uit te spreken tegen elkaar want wie het doet, kan de volgende zijn die moet vertrekken
- de hullie/zullie spiraal wordt aangewakkerd binnen het team.
- teamleden gaan denken dat er iets aan hen mankeert
Wat kunt je eraan doen?
Wanneer je dit herkent of grotendeels herkent, zit je in een lastig parket. Wanneer je iemand inschakelt die boven de leidinggevende staat, kan dat snel verkeerd uitgelegd worden. Je moet dus zeer beslagen ten ijs komen. Een vertrouwenspersoon inschakelen is wederom een optie. Maar ook dan moet je wel weten waar je aan begint.
Ziek worden van je werk
Kun je ziek worden van je werk? Nou en of! Lees onze artikelen over dit onderwerp.
Team- en organisatieontwikkeling
Bekijk onze interventies en trainingen voor teamontwikkeling en organisatieontwikkeling.
Auteur
Dit artikel is geschreven door Jan Stevens. Jan Stevens is eigenaar en oprichter van De Steven training & coaching.
