home / persoonlijke ontwikkeling / autonomie / hoofd hart handen / coping / beschuldigen

Beschuldigen als copingmechanisme

Beschuldiging kan dienen als copingmechanisme. Ik heb al eerder een artikel geschreven over schuldgevoelens, waarin ook de oorsprong van het woord "beschuldigen" wordt behandeld. Het komt uit het Middelnederlands en is afgeleid van het werkwoord "sculden", wat "schuld hebben aan" of "schuldig zijn aan" betekent. Het is gerechtvaardigd om iemand te beschuldigen van iets wanneer die persoon daadwerkelijk schuldig is. In dat geval noem ik het een terechte beschuldiging.

De verantwoordelijkheid buiten jezelf leggen

Beschuldigen kan een manier zijn om de verantwoordelijkheid voor een gebeurtenis te ontlopen of te vermijden. Wanneer je zakt voor het rij-examen, is dat vaak de schuld van de examinator, of juist van die ene roekeloze bestuurder die op de rotonde reed en waardoor jij een fout maakte. Je kent vast de voorbeelden nog van vroeger op school, zoals te laat komen omdat de brug open stond. Dit zijn allemaal nog vrij lichte voorbeelden, maar het wordt ernstiger als ik de intensiteit opschroef. Hier zijn wat voorbeelden:

• "Dat ik me zo agressief gedraag, komt omdat jij dat bij me oproept met jouw matige communicatieve vaardigheden."
• "Ik drink elke dag alcohol om het bij jou uit te houden als partner."

Voel je wat er gebeurt? Op deze manier word je de aanklager in de dramadriehoek. Je klaagt de ander aan voor gedrag dat je zelf vertoont. Als het ware heb je een rechtvaardiging om met dat gedrag door te gaan als die ander niet verandert.

Zelfverwijt en zelfbeschuldiging als copingstrategie

Zelfbeschuldiging en zelfverwijt kan soms een vorm van coping zijn, waarbij je de neiging hebt om de schuld op je te nemen als een manier om met moeilijke situaties om te gaan. Hier zijn enkele voorbeelden die ik opbouw in intensiteit.

• Zo kun je na een conflict alle schuld op je nemen en geloven dat het alleen aan jouw wijze van communicatie ligt waardoor het conflict is ontstaan. Zoals Carin zei: "Het is mijn schuld dat we ruzie hebben, ik had niet zo defensief moeten reageren."
• Na een relatiebreuk zei Astrid: "Het is mijn eigen schuld dat het zo is gegaan, ik had beter mijn best moeten doen, ik had niet genoeg aandacht voor hem." Ze vergat dat de relatie een gezamenlijke verantwoordelijkheid is. Ze vergat ook dat uit elkaar groeien in een relatie de verantwoordelijkheid is van beide personen.
• En als ik het heel intens benoem: na een tragedie kun je jezelf de schuld geven. Ik denk aan Hennie. Ze verloor haar geliefde door een ernstige ziekte. Elke dag denkt zij: "Het is mijn schuld dat hij is overleden, ik had beter moeten opletten."

Zelfbeschuldiging kan een manier zijn waarop je probeert om te gaan met gevoelens van onmacht, verdriet of stress.

Coping vertelt hoe je met bepaalde situaties omgaat

Beschuldigen is een coping stijl. Het is een manier om met bepaalde gebeurtenissen om te gaan. Je legt de oorzaak van bepaalde gebeurtenissen buiten jezelf waardoor je de pijn niet voelt of waardoor je je eigen gedrag rechtvaardigt. Dan gaat het over beschuldigen van anderen.
Jezelf beschuldigen noem ik ook een vorm van coping. Je betrekt alles op jezelf, je haalt jezelf fors onderuit, je wijst jezelf aan als veroorzaker. Dan ben je in de dramadriehoek het slachtoffer.