home / leiderschapsontwikkeling / persoonlijke ontwikkeling leidinggevende / kritiek leidinggevende

Kritiek op jou als leidinggevende: hoe ga je ermee om?

Wat doe jij als je kritiek krijgt van je team? Word je boos? Trek je je terug? Doe je alsof het je niets doet? Of kun je luisteren zonder meteen in de verdediging te schieten? Ik ga eerlijk met je zijn: kritiek krijgen hoort bij je rol. Maar dat maakt het niet makkelijk. Zeker niet als het raakt aan wie jij bent of hoe je je werk doet. Soms zeg ik wel eens: kritiek is geen aanval, het is een uitnodiging tot inzicht. Maar ook ik moet dat mezelf blijven herinneren.

Waarom is kritiek zo lastig voor jou als leidinggevende?

Kritiek raakt vaak aan iets persoonlijks. Zeker als je verantwoordelijkheid voelt. Je hebt je best gedaan, je bedoelde het goed, en dan hoor je: "We vinden dat je niet luistert." Au. Dat komt binnen.

Voor veel leidinggevenden raakt kritiek aan oude pijn. Het gevoel dat je het nooit goed kunt doen. Dat je tekortschiet. Dat je wordt afgerekend. Het roept herinneringen op aan vroeger, toen je misschien thuis of op school ook vooral hoorde wat beter moest. En als je perfectionistisch bent of een groot verantwoordelijkheidsgevoel hebt, kan kritiek voelen als falen.

Mogelijke oorzaken waarom kritiek lastig is voor jou als leidinggevende:

• Je bent opgegroeid met weinig ruimte voor fouten: kritiek roept schaamte of schuld op.
• Je hebt een sterk verantwoordelijkheidsgevoel en ervaart kritiek als falen.
• Je bent perfectionistisch en hebt moeite met 'niet goed genoeg zijn'.
• Je identificeert je sterk met je werk, waardoor kritiek voelt als een afwijzing van jou als persoon.
• Je hebt in het verleden negatieve ervaringen gehad met afwijzing of onveiligheid.
• Je wil graag aardig gevonden worden en durft daarom geen ruimte te geven aan frictie of botsing.
• Je bent geneigd jezelf voortdurend te bewijzen, waardoor kritiek extra hard binnenkomt.

Soms schieten we als leidinggevende in de ouderrol: we gaan uitleggen, rechtzetten, corrigeren. Soms duiken we in de kindrol: we voelen ons afgewezen, tekortgedaan. Maar de volwassen rol is: ik luister, ik onderzoek, ik kijk wat klopt en wat niet. Zo eenvoudig is het – en zo moeilijk ook.

Neem Arjan, een teamleider in de logistiek. Tijdens een werkoverleg krijgt hij te horen dat mensen zich niet gehoord voelen. Zijn eerste neiging is om het te weerleggen: "Maar ik heb toch vorige week..." Toch besluit hij zijn mond te houden, door te vragen en pas later te reageren. Het was ongemakkelijk. Maar het werkte we

Hoe reageer je op kritiek?

Iedereen reageert anders op kritiek. Hoe jij reageert, zegt vaak iets over wat je gewend bent, hoe je in je vel zit en wat je overtuigingen zijn. Hier een paar veelvoorkomende reacties:

• Je relativeert de kritiek en probeert het in de juiste proporties te zien. Op zich krachtig. Maar sla je erin door, dan kan het zijn dat je de kritiek niet serieus genoeg neemt.
• Je drukt de kritiek de kop in. Soms nodig, zeker als het nergens op slaat. Maar doe je dat structureel, dan voorkom je dat mensen hun ongenoegen durven te uiten.
• Je probeert het tegendeel te bewijzen. Kan nuttig zijn, maar als je doorschiet verzand je in een strijd om feitelijkheden die de relatie niet verder helpt.
• Je betrekt de kritiek op jezelf. Goed voor je zelfreflectie. Maar als je daarin doorslaat, tast het je zelfvertrouwen aan. Je stelt je onder de ander en maakt jezelf kleiner dan nodig is.

Drie modellen helpen je om vanuit rust en verbinding te reageren in plaats van reflexmatig:

• NIVEA: Niet Invullen Voor Een Ander. Dit helpt je om geen aannames te doen over wat de ander bedoelt of voelt.
• ANNA: Altijd Navragen, Nooit Aannemen. Dit moedigt je aan om open vragen te stellen en niet in te vullen.
• LSD: Luisteren, Samenvatten, Doorvragen. Zo blijf je in het gesprek, check je of je de ander goed begrijpt en bouw je vertrouwen op.

Deze modellen helpen je dus niet alleen om uit de reflex te blijven, maar ook om werkelijk in contact te blijven en ruimte te geven aan wat er leeft bij de ander.

Als leidinggevende balen van kritiek

Soms wil je gewoon roepen: hou toch op! Je doet je stinkende best, je maakt uren, je probeert het iedereen naar de zin te maken. En dan krijg je kritiek. Het kan voelen als een klap in je gezicht. Oneerlijk. Ongenuanceerd. Of simpelweg te veel op een kwetsbaar moment. En ja – dat kan ongelooflijk zeer doen.

Misschien herken je dit:

• Je loopt al weken op je tandvlees en dan zegt iemand dat je onbereikbaar bent.
• Je hebt net iets opgelost wat niemand anders aandurfde en dan krijg je te horen dat je niet betrokken genoeg bent.
• Je neemt een impopulaire beslissing – en krijgt een lading frustratie over je heen alsof je een vijand bent.

Het mag best gezegd worden: kritiek kan pijn doen. En soms zit je er echt even doorheen. Dat is geen teken van zwakte. Dat is menselijk.

Wat mag een medewerker van jou verwachten?

Medewerkers mogen van jou verwachten dat jij een veilige omgeving helpt creëren. Dat jij openstaat voor kritiek, vragen, ideeën en verbeterpunten. Dat je niet direct in de verdediging schiet, maar bereid bent om te luisteren – ook als het ongemakkelijk is.

Wat je dus beter niet doet:

• In de verdediging schieten: "Maar ik bedoelde het goed."
• Het tegendeel direct willen bewijzen: "Dat klopt niet, want ik heb juist..."
• Kritiek negeren of vermijden: stilzwijgen is ook een antwoord.
• Kritiek op jezelf betrekken of de kop indrukken: je maakt jezelf kleiner of de ander monddood.

Openheid, rust en nieuwsgierigheid – dáár begint de veiligheid. En dat is wat jij als leidinggevende mag brengen.

Hoe kun je leren omgaan met kritiek?

Het begint met ruimte maken. Letterlijk. Niet meteen reageren. Even ademen.

• Stel verhelderende vragen: "Kun je een voorbeeld geven?"
• Vat samen wat je hoort: "Je zegt dat je je niet gehoord voelt. Klopt dat?"
• Vraag door op de behoefte: "Wat zou jij willen dat ik anders doe?"

En: hou het bij jezelf. Laat OMA thuis (Oordelen, Meningen, Aannames).

Gebruik het kernkwadrant eens. Wat is je kwaliteit? Wat is je valkuil? Waar ligt je uitdaging? En wat is je allergie? Veel reacties op kritiek hangen samen met je kernkwaliteiten. Denk aan: perfectionisme, verantwoordelijkheidsgevoel, hulpvaardigheid. Mooi, maar ook kwetsbaar.

Kritiek zegt ook iets over de ander

Kritiek gaat niet alleen over jou. Het zegt óók iets over de ander. Over wat diegene belangrijk vindt, waar die tegenaan loopt, of hoe die zich voelt. Misschien is er frustratie, teleurstelling of behoefte aan duidelijkheid. Of misschien is het een patroon: iemand die altijd kritisch is, ook als het niet helemaal terecht is.

Sta eens stil bij deze vragen:

• Wat probeert de ander eigenlijk te zeggen?
• Welk verlangen of welke frustratie zit eronder?
• Is dit een terugkerend thema in het team?

Als je dat durft te zien, wordt kritiek minder bedreigend. Het wordt een ingang tot gesprek. Tot wederzijds begrip.

En wat als de kritiek onterecht is?

Dan nog hoef je niet meteen in de tegenaanval. Onterechte kritiek zegt soms meer over de ander dan over jou. Maar ook dan kun je luisteren. Je kunt iets zeggen als:

• "Ik hoor wat je zegt. Ik zie dat jij dat zo beleefd hebt. Voor mij voelt het anders, maar ik wil je gevoel wel serieus nemen."
• Soms is dat genoeg. Soms moet je grenzen stellen. Dat kan vriendelijk en helder tegelijk:
• "Ik hoor dat je teleurgesteld bent. Tegelijk wil ik aangeven dat de keuze die ik gemaakt heb, bewust is genomen met het oog op het hele team."

Negatieve kritiek

Soms brengen medewerkers hun kritiek op een manier die voelt als een persoonlijke aanval. Ze gebruiken harde woorden, maken het groter dan het is, of richten hun frustratie direct op jou als persoon. In feite is dat geen opbouwende kritiek, maar negatieve kritiek. En dat is heftig. Zeker als het moment slecht valt of als je al onder druk staat. Toch is het belangrijk: dit zegt vaak meer over de ander dan over jou. Het gaat over hun frustratie, hun gevoel van onmacht of hun gebrek aan communicatieve vaardigheid. Betrek het niet meteen op jezelf, hoe moeilijk dat soms ook is. Wat kun je doen als het persoonlijk wordt?

• Adem. Laat de eerste impuls voorbijgaan.
• Benoem wat er gebeurt: "Ik hoor dat je boos bent. Maar ik voel me persoonlijk aangevallen."
• Stel grenzen: "Ik wil best luisteren naar je punt, maar niet op deze toon."
• Kom er eventueel later op terug: "Ik merk dat dit me raakt. Ik wil even nadenken en kom er straks op terug."

Blijf bij jezelf. Laat je niet meesleuren in de emotie van de ander.

Wat levert het je op?

Leren omgaan met kritiek maakt je steviger. Volwassener. Veerkrachtiger. Het versterkt het vertrouwen binnen je team. Mensen voelen zich gehoord. En jij blijft in verbinding – met jezelf én met je mensen. Of zoals een deelnemer aan onze training het ooit zei: "Ik dacht altijd dat ik kritiek moest pareren. Maar nu weet ik: ik mag het gewoon onderzoeken."

Veelgestelde vragen

Moet ik als leidinggevende altijd iets doen met kritiek?

Nee. Je moet niet altijd handelen. Maar je mag altijd luisteren en onderzoeken. Dat is al veel waard.

Hoe weet ik of kritiek terecht is?

Door door te vragen, te spiegelen, en te checken of anderen het ook zo ervaren. En vooral: door te voelen of het bij jou iets triggert. Dat is vaak al een signaal.

Wat als ik er emotioneel van word?

Dat is menselijk. Geef jezelf even ruimte. Benoem het eventueel: "Ik merk dat het me raakt. Ik kom er straks even op terug."

Hoe geef ik zelf kritiek zonder dat het escaleert?

Gebruik ik-boodschappen. Wees concreet. Benoem gedrag, niet de persoon. En check of de ander openstaat voor je feedback.

Welke training helpt me hierbij?

Ik vind dat individuele coaching het beste aansluit bij deze vraag. Tenzij je meerdere leidinggevenden uit jouw organisatie hebt, die met dit vraagstuk worstelen. Maak er dan een 1-daagse training van of een 2-daagse waarbij je ook het onderdeel gesprekstechnieken voor leidinggevenden betrekt.