Leidinggeven vanuit de ouderrol: zorgen of overheersen?
Ik zie vaak dat leidinggevenden vanuit een soort vanzelfsprekendheid in de ouderrol stappen. Ze weten wat goed is voor de ander. Ze zorgen, controleren, corrigeren en nemen verantwoordelijkheden over. En dat doen ze met de beste bedoelingen. Maar effectief is het meestal niet. Je herkent het misschien wel: heb je dit al gedaan? Denk je daar wel aan? Zal ik het anders even voor je regelen? Het lijkt zorgzaam, maar het ondermijnt de zelfstandigheid van je medewerkers. En daar zit precies het probleem. Het concept van de ouderrol komt uit de transactionele analyse. In dit artikel laat ik je zien wat het betekent als jij leidinggeeft vanuit die rol – én hoe je weer terugkomt bij volwassen, gelijkwaardig leiderschap.
Zie ook: ouderrol, volwassenrol en kindrol.
Kenmerken van leidinggeven vanuit de ouderrol
Wanneer jij in de ouderrol stapt als leidinggevende, zie ik vaak het volgende gebeuren:
- Je bent snel met corrigeren of verbeteren.
- Je uit je kritiek net wat te scherp of te vaak.
- Het moet op jouw manier – punt. Je stelt jouw normen als leidend: je bent normatief voor jouw medewerkers.
- Je bent beschermend, soms zelfs bemoederend richting je team.
- Je voelt je verantwoordelijk voor alles en iedereen.
- Je zorgt té veel – en je bedoelingen zijn goed, maar het verstikt.
- Je schrijft voor hoe het moet. Letterlijk.
- Jij weet wat goed is voor de ander. En wat niet.
Herken je dat? De drang om het over te nemen? De overtuiging dat jouw manier de juiste is? Dan is de kans groot dat je communiceert en handelt vanuit de ouderrol – en dat jouw medewerkers zich langzaam terugtrekken.
Doe de leiderschapstest
Wil je inzicht in jouw natuurlijke stijl van leidinggeven (online test)? Wil je weten waar jouw individuele leiderschapskwaliteiten liggen? Wil je jouw persoonlijke ontwikkeldoelen leren kennen?
Persoonlijke ontwikkeling voor leidinggevenden
Bekijk de training persoonlijke ontwikkeling voor leidinggevenden zoals assertief leidinggeven, persoonlijke effectiviteit, timemanagement en communicatie etc.
Gevolgen
In organisaties waar men sterk leidinggeeft vanuit de ouderrol tref je het volgende gedrag aan:
- Passiviteit of te weinig initiatieven bij de medewerkers.
- Medewerkers voelen zich te weinig betrokken of te weinig verantwoordelijk.
- Mensen spreken zich niet uit of hebben het gevoel dat ze niet gehoord worden.
- Mensen spreken wel over elkaar, maar te weinig met elkaar.
- Interne communicatie loopt niet naar verwachting.
- Men klaagt vaak over mogelijke knelpunten maar de werkelijke behoeften en verwachtingen worden niet uitgesproken.
- Successen worden door de leiding gevierd en fouten worden bij de medewerker neergelegd.
- Medewerkers worden afhankelijk in plaats van zelfstandig.
- Het initiatief komt altijd van bovenaf.
- Mensen gaan op safe spelen: liever niks doen dan iets fout doen.
- De echte gesprekken blijven uit: wat gezegd móet worden, wordt ingeslikt.
- Medewerkers voelen zich klein gemaakt, ook al bedoel je het goed.
- Alles loopt via de leidinggevende: overleg, besluiten, goedkeuringen.
- Er ontstaat een cultuur van afwachten in plaats van aanpakken.
Communicatie in de ouderrol
Communicatie in de ouderrol is ineffectief en doet afbreuk aan wat wij volwassen leiderschap noemen. Wil je voorbeelden van communicatie vanuit de ouderrol?
Knelpunten die de leidinggevende ervaart
Ik hoor het vaak: “De communicatie is hier niet open.” Of: “Ze zeggen niet wat ze vinden.” Maar wie zegt het? De leidinggevende. En hoe? Meestal in de ouderrol. Of juist in de kindrol.
Wat ik dan zie, is dit: er wordt geklaagd over medewerkers die zich niet uitspreken. Over afspraken die niet worden nagekomen. Over gedrag dat niet verandert. En dat voelt machteloos. Want jij staat als leidinggevende aan de zijlijn te roepen dat het anders moet.
Maar…
Wat is er in feite aan de hand?
Wat er in feite gebeurt, is dit: de leidinggevende creëert — vaak onbewust — een cultuur waarin medewerkers leiding ontvangen vanuit de kindrol. Dat klinkt misschien wat abstract, maar het is heel concreet:
- Medewerkers worden afhankelijk.
- Ze voelen zich comfortabel in de rol van uitvoerder.
- Ze nemen weinig verantwoordelijkheid.
- Ze klagen wel, maar doen er niets mee.
- Ze praten óver wat er niet goed gaat, maar spreken zich niet uit.
- Ze nemen zelden initiatief.
- Ze geven voortdurend kritiek op ‘de organisatie’, maar blijven zelf buiten schot.
En intussen denkt de leiding: “Waarom gebeurt hier niks?”
Hoe stap je uit de ouderrol?
De eerste stap is bewustwording. Zie jij jezelf als degene die het overzicht moet houden, moet corrigeren, moet beschermen, moet zorgen? Dan is de kans groot dat je automatisch in de ouderrol stapt. Niet omdat je dat bewust kiest — maar omdat het een oude reflex is. De kunst is: durven loslaten. Niet alles zelf bedenken. Niet steeds bijsturen of controleren. Maar ruimte geven aan de ander om het zelf te doen, in zijn of haar woorden, op zijn of haar manier. Dat vraagt iets anders van jou:
- Vertragen in plaats van invullen.
- Vragen stellen in plaats van adviezen geven.
- Stiltes laten vallen zonder meteen te reageren.
- Niet oplossen, maar laten ontstaan.
- Niet zorgen vóór, maar zorgen dát iemand het zelf kan.
Het betekent dat jij de stap zet naar de volwassenrol: het midden tussen betutteling en onverschilligheid. En dat je tegelijkertijd ruimte maakt voor de ander om óók volwassen te reageren. Want zo voorkom je dat je je medewerkers — onbedoeld — duwt richting de kindrol.
Zit jij vaak in de ouderrol als leidinggevende?
Zit jij als leidinggevende vaak in de ouderrol? Of geef je juist leiding vanuit de kindrol? Dat is verre van effectief. Heb jij voldoende zicht op jouw valkuilen als leidinggevende? Wil je eraan werken? Bel ons!
Persoonlijke ontwikkeling voor leidinggevenden
Bekijk de training persoonlijke ontwikkeling voor leidinggevenden zoals assertief leidinggeven, persoonlijke effectiviteit, timemanagement en communicatie etc.
Leerdoelen
We hebben nog veel meer leerdoelen persoonlijke ontwikkeling voor leidinggevenden voor je uitgewerkt. Je kunt ook het overzicht bekijken met alle leerdoelen voor leidinggevenden.
Auteur
Dit artikel is geschreven door Jan Stevens. Jan Stevens is eigenaar en oprichter van De Steven training & coaching (www.desteven.nl). Op deze website tref je meer dan 2000 blogs over persoonlijke ontwikkeling, loopbaan, leiderschap, teamontwikkeling, hoogsensitiviteit en hoogbegaafdheid.
