home / persoonlijke ontwikkeling / kernkwaliteiten / accuraat / perfectionisme

Perfectionisme of perfectionistisch: heb je er last van?

Wanneer ben je perfectionistisch?

Wat is perfectionisme?  Perfectionisme is 'het volmaakte nastreven'. Niets is goed genoeg. Nooit is het klaar. Altijd is er nog iets wat beter kan. Kenmerken die erbij horen?

• jezelf niet of moeilijk kunnen toestaan dat je een fout maakt
• net zo goed willen presteren als anderen
• geïrriteerd zijn als anderen in jouw ogen halfbakken werk leveren
• doorgaan tot het bittere einde terwijl anderen al lang gestopt zijn
• voortdurend bezig zijn met fouten van anderen of van jezelf
• je schamen wanneer je een fout hebt gemaakt of wanneer je een onvolkomenheid hebt veroorzaakt
• niet kunnen genieten van wat ‘goed gaat’ maar je concentreren of wat ‘fout gaat’
• gestrest zijn wanneer er iets anders verloopt dan je had gehoopt of verwacht
• je altijd druk maken om wat anderen van jouw vinden of denken
• uitstelgedrag omdat het nooit goed genoeg is
• moeilijk kunnen omgaan met kritiek en jezelf flink onderuithalen wanneer er een fout is gemaakt door jou
• jezelf niet kunnen vergeven als je een fout hebt gemaakt
• altijd alles goed willen doen
• sterke drang naar controle en grip
• gedreven door angst en misschien wel faalangst of zoals ik het ook wel noem: foutangst
• moeilijk loslaten en alles in eigen hand houden
• moeilijk delegeren of iets aan anderen overlaten

Verschil: kwaliteit of valkuil

Kortom: perfectionisme omschrijf ik als kwaliteit leveren die zinloos is, waar niet om gevraagd wordt en waar niemand op zit te wachten. Aan de hand van een paar voorbeelden maak ik dit duidelijk.

• je wilt schrootjes zetten en je bent de hele middag bezig om ze netjes op maat te maken. Daarna zet je er een plint overheen waardoor niemand meer kan zien hoe netjes je hebt gewerkt.
• je maakt een financieel jaarverslag en je zoekt een verschil van 45 euro uit in de verlies- en winstrekening (kosten € 150,-)
• je maakt op vier cijfers achter de komma nauwkeurig een begroting van 10 miljoen euro

Ik moet denken aan een vakfotograaf die zeker als professional 20 jaar in het vak zit. Hij zei: 'ik heb in mijn leven maar 10 goede foto's gemaakt'. Lijkt me redelijk overtrokken eerlijk gezegd. Zeker als je zijn werk bekijkt. Ongelofelijk mooi! Kortom: een perfectionist kan hoofd- en bijzaken vaak niet meer onderscheiden. En hij/zij levert kwaliteit waar niemand op zit te wachten en waarom niet gevraagd heeft.

Accuratesse en nauwkeurigheid zijn kwaliteiten. Perfectionisme is de doorgeslagen variant daarvan. 

Gevoel: niet goed genoeg

Bij perfectionisme kan het gevoel horen: niet goed genoeg, niet perfect, niet succesvol genoeg, de ander beter en ik minder. Of het gevoel dat er van alles aan je mankeert waardoor je altijd aan jezelf twijfelt en je niet tot actie durft over te gaan omdat je bang bent dat een ander er een mening over heeft en er iets van zal vinden.

Want, pas op…stel dat een ander het niet goed vindt, er duidelijk een andere mening op na houdt, dan ben je niet goed bezig en heb je echt iets fout gedaan.

Je kunt moeilijk leven met fouten. je neemt er in ieder geval geen genoegen mee. Alles moet goed en perfect zijn immers.

Soorten perfectionisme

Ik onderscheid diverse vormen van perfectionisme:

• Gericht op inhoud en kwaliteit: je wilt het zo goed mogelijk doen

  Ik noem de volgende gedragskenmerken van perfectionisme dat gericht is op kwaliteit:

  • altijd de hoogste kwaliteit willen leveren: een 8 is niet voldoende het moet altijd een 10 zijn
  • voortdurend té kritisch zijn op jezelf en anderen en tegelijkertijd moeilijk met kritiek kunnen omgaan
  • alles controleren, alleen op jezelf vertrouwen
  • veeleisend en de lat te hoog leggen: te hoge eisen stellen aan jezelf en een ander
  • onrealistische verwachtingen hebben van jezelf en een ander
  • fouten zien als een persoonlijk falen c.q. geen fouten durven maken
  • het liefst alleen werken: je alleen weet hoe het moet en dan maak je geen fouten
  • de balans verliezen tussen kwaliteit en kwantiteit
  • overmatig controle willen hebben: controlefreak en werk veel en vaak nakijken
  • je moet heel veel van jezelf
  • pas een uitdaging aangaan wanneer je zeker weet dat je het tot een goed einde brengt

• Sociaal perfectionisme: je wilt het voor iedereen goed doen

  Of het woord sociaal perfectionisme bestaat weet ik niet. Maar hierbij een paar kenmerken:

  • je wilt het voor iedereen goed doen en alle partijen tevreden stellen
  • je wilt zorgen dat iedereen het leuk en aardig heeft
  • je bent altijd bezig met anderen en het minst met jezelf
  • je staat snel klaar voor andere mensen
  • je wilt graag dat iedereen jou leuk en aardig vindt

• Uiterlijk vertoon

  Perfectionisme kan ook een rol spelen bij uiterlijk vertoon. Ik noem wat voorbeelden:

  • je moet er altijd goed uitzien (wie weet wat een ander van je denkt)
  • jouw huis en haard moet er perfect uitzien
  • naar buiten toe moet je uitstralen dat je een perfecte relatie hebt
  • jouw lichaam ziet er perfect uit: je ziet er leuk uit, niet te dik en niet te dun (het is super)
  • je moet een auto hebben waar we allemaal tegenop kijken
  • lees ook: perfectionisme bij de toespraak of presentatie

  Kortom: je wilt het perfecte plaatje van jezelf naar buiten brengen! Heb je er last van? Dat is eigenlijk logisch. Jij bent niet het perfecte plaatje namelijk. Je houdt jezelf en anderen voor de gek.

• Zelfbescherming

  Perfectionisme kan een soort van afweermechanisme of verdedigingsmechanisme zijn. Anders gezegd: het is zelfbescherming.  Wanneer je alles perfect doet, heeft niemand kritiek op je en hoeft je je ook niet te schamen of veroordeeld te voelen. Zolang je een gezonde dosis kwaliteitsbesef  hebt, is het geen probleem maar zodra het doorslaat naar perfectionisme ontstaat er faalangst. Faalangst kan zich uiten in cognitieve, sociale faalangst en motorische faalangst.

  • cognitieve faalangst is moeten presteren op het gebied van werken en studeren
  • sociale faalangst heeft te maken met (moeten) presteren op sociaal gebied
  • motorische faalangst heeft te maken met lichamelijke activiteiten

• Benut jouw leiderschapskwaliteiten

  Heb je als leidinggevende last van perfectionisme? Ben je er je van bewust dat dit een valkuil is gericht op overmatige controle? Valkuilen komen zelden alleen:

  • wellicht heb je een hoog verantwoordelijkheidsgevoel en voel je je heel vaak oververantwoordelijk (je wilt dat het goed gaat en je wilt voorkomen dat het fout gaat)
  • wellicht voel je je  erg betrokken maar ben je ook vaak overbetrokken
  • wellicht heb je graag de regie maar zijn jouw controlemechanismen zodanig ontwikkeld dat je soms een controlefreak bent.

  De kunst is om jouw kwaliteiten te leren benutten en jouw valkuilen te vermijden. je hoeft niet onzeker te worden doordat er soms iets fout gaat of omdat het soms anders gaat dan je had gedacht.

• Controlemechanieken

  je hoeft ook geen controlemechanieken te ontwikkelen omdat er wel eens iets is fout gegaan. Probeer de verantwoordelijkheden en het verantwoordelijkheidsgevoel bij jouw medewerkers te ontwikkelen en maak ze stap voor stap taakvolwassen. Dat scheelt je tijd, energie en het  brengt je veel werkplezier.

Hoogbegaafd