Loading ...

Direct informatie? 0528 23 60 30

Of mail naar planning@desteven.nl

Perfectionisme of perfectionistisch: heb je er last van?

Ben je perfectionistisch ingesteld en heb je er last van? Vaak wordt het als een positieve kwaliteit omschreven: perfectionisme. Maar jij hebt er last van! Hoe dan? Het kost je veel tijd en energie. Het belemmert je in jouw werkzaamheden wellicht. 

Wil je leren om de valkuil perfectionisme te vermijden? In dit artikel ga ik in op perfectionisme aan de hand van de volgende onderwerpen:

Perfectionisme en perfectionistisch

Doe de test!

Bij De Steven kun je een uitgebreide analyse doen om inzicht te krijgen in jouw kwaliteiten, eigenschappen,  persoonskenmerken en valkuilen.

Zo krijg je inzicht in jouw ontwikkeldoelen.

Meer informatie

Training en coaching

Wil je een training volgen om te leren hoe jij je valkuilen kunt vermijden? Dat kan! Bekijk de mogelijkheden: 

  • individuele training: spelen vanuit jouw kwaliteiten
  • teamtraining kernkwaliteiten

Training kwaliteiten ontdekken

Wanneer ben je perfectionistisch?

Wat is perfectionisme?  Perfectionisme is 'het volmaakte nastreven'. Niets is goed genoeg. Nooit is het klaar. Altijd is er nog iets wat beter kan. Kenmerken die erbij horen?

  • jezelf niet of moeilijk kunnen toestaan dat je een fout maakt
  • net zo goed willen presteren als anderen
  • geïrriteerd zijn als anderen in jouw ogen halfbakken werk leveren
  • doorgaan tot het bittere einde terwijl anderen al lang gestopt zijn
  • voortdurend bezig zijn met fouten van anderen of van jezelf
  • je schamen wanneer je een fout hebt gemaakt of wanneer je een onvolkomenheid hebt veroorzaakt
  • niet kunnen genieten van wat ‘goed gaat’ maar je concentreren of wat ‘fout gaat’
  • gestrest zijn wanneer er iets anders verloopt dan je had gehoopt of verwacht
  • je altijd druk maken om wat anderen van jouw vinden of denken
  • uitstelgedrag omdat het nooit goed genoeg is
  • moeilijk kunnen omgaan met kritiek en jezelf flink onderuithalen wanneer er een fout is gemaakt door jou
  • jezelf niet kunnen vergeven als je een fout hebt gemaakt
  • altijd alles goed willen doen
  • sterke drang naar controle en grip
  • gedreven door angst en misschien wel faalangst of zoals ik het ook wel noem: foutangst
  • moeilijk loslaten en alles in eigen hand houden
  • moeilijk delegeren of iets aan anderen overlaten

Gezond of ongezond perfectionisme

Ik weet dat veel coaches en psychologen onderscheid maken tussen gezond en ongezond perfectionisme. Ik doe dat niet. Ik geloof niet in gezond perfectionisme. Integendeel: ik vind dat de perfectionist een wereldbeeld heeft gecreëerd die  ver van de realiteit af staat.  Het is wat mij betreft een roze wolk, een droom die nooit verwezenlijkt wordt. Waarom niet? Het leven is niet perfect, jij bent niet perfect, de wereld is niet perfect. En eigenlijk ben je bezig om iets te maken wat niet bestaat.

Natuurlijk mag je het beste uit jezelf halen. Echter dat noem ik gedrevenheid. Natuurlijk mag je staan voor kwaliteit maar dan ben je kwaliteitsgericht. Natuurlijk mag je precies en accuraat zijn maar dan zit je in kernkwaliteiten als accuraat en accuratesse.

Verschil: kwaliteit of valkuil

Kortom: perfectionisme omschrijf ik als kwaliteit leveren die zinloos is, waar niet om gevraagd wordt en waar niemand op zit te wachten. Aan de hand van een paar voorbeelden maak ik dit duidelijk.

  • je wilt schrootjes zetten en je bent de hele middag bezig om ze netjes op maat te maken. Daarna zet je er een plint overheen waardoor niemand meer kan zien hoe netjes je hebt gewerkt.
  • je maakt een financieel jaarverslag en je zoekt een verschil van 45 euro uit in de verlies- en winstrekening (kosten € 150,-)
  • je maakt op vier cijfers achter de komma nauwkeurig een begroting van 10 miljoen euro

Ik moet denken aan een vakfotograaf die zeker als professional 20 jaar in het vak zit. Hij zei: 'ik heb in mijn leven maar 10 goede foto's gemaakt'. Lijkt me redelijk overtrokken eerlijk gezegd. Zeker als je zijn werk bekijkt. Ongelofelijk mooi! Kortom: een perfectionist kan hoofd- en bijzaken vaak niet meer onderscheiden. En hij/zij levert kwaliteit waar niemand op zit te wachten en waarom niet gevraagd heeft.

Accuratesse en nauwkeurigheid zijn kwaliteiten. Perfectionisme is de doorgeslagen variant daarvan. 

Gevoel: niet goed genoeg

Bij perfectionisme kan het gevoel horen: niet goed genoeg, niet perfect, niet succesvol genoeg, de ander beter en ik minder. Of het gevoel dat er van alles aan je mankeert waardoor je altijd aan jezelf twijfelt en je niet tot actie durft over te gaan omdat je bang bent dat een ander er een mening over heeft en er iets van zal vinden.

Want, pas op…stel dat een ander het niet goed vindt, er duidelijk een andere mening op na houdt, dan ben je niet goed bezig en heb je echt iets fout gedaan.

Je kunt moeilijk leven met fouten. je neemt er in ieder geval geen genoegen mee. Alles moet goed en perfect zijn immers.

Soorten perfectionisme

Ik onderscheid diverse vormen van perfectionisme:

  • Gericht op inhoud en kwaliteit: je wilt het zo goed mogelijk doen

    Ik noem de volgende gedragskenmerken van perfectionisme dat gericht is op kwaliteit:

    • altijd de hoogste kwaliteit willen leveren: een 8 is niet voldoende het moet altijd een 10 zijn
    • voortdurend té kritisch zijn op jezelf en anderen en tegelijkertijd moeilijk met kritiek kunnen omgaan
    • alles controleren, alleen op jezelf vertrouwen
    • veeleisend en de lat te hoog leggen: te hoge eisen stellen aan jezelf en een ander
    • onrealistische verwachtingen hebben van jezelf en een ander
    • fouten zien als een persoonlijk falen c.q. geen fouten durven maken
    • het liefst alleen werken: je alleen weet hoe het moet en dan maak je geen fouten
    • de balans verliezen tussen kwaliteit en kwantiteit
    • overmatig controle willen hebben: controlefreak en werk veel en vaak nakijken
    • je moet heel veel van jezelf
    • pas een uitdaging aangaan wanneer je zeker weet dat je het tot een goed einde brengt
  • Sociaal perfectionisme: je wilt het voor iedereen goed doen

    Of het woord sociaal perfectionisme bestaat weet ik niet. Maar hierbij een paar kenmerken:

    • je wilt het voor iedereen goed doen en alle partijen tevreden stellen
    • je wilt zorgen dat iedereen het leuk en aardig heeft
    • je bent altijd bezig met anderen en het minst met jezelf
    • je staat snel klaar voor andere mensen
    • je wilt graag dat iedereen jou leuk en aardig vindt
  • Uiterlijk vertoon

    Perfectionisme kan ook een rol spelen bij uiterlijk vertoon. Ik noem wat voorbeelden:

    • je moet er altijd goed uitzien (wie weet wat een ander van je denkt)
    • jouw huis en haard moet er perfect uitzien
    • naar buiten toe moet je uitstralen dat je een perfecte relatie hebt
    • jouw lichaam ziet er perfect uit: je ziet er leuk uit, niet te dik en niet te dun (het is super)
    • je moet een auto hebben waar we allemaal tegenop kijken
    • lees ook: perfectionisme bij de toespraak of presentatie

    Kortom: je wilt het perfecte plaatje van jezelf naar buiten brengen! Heb je er last van? Dat is eigenlijk logisch. Jij bent niet het perfecte plaatje namelijk. Je houdt jezelf en anderen voor de gek.

  • Zelfbescherming

    Perfectionisme kan een soort van afweermechanisme of verdedigingsmechanisme zijn. Anders gezegd: het is zelfbescherming.  Wanneer je alles perfect doet, heeft niemand kritiek op je en hoeft je je ook niet te schamen of veroordeeld te voelen. Zolang je een gezonde dosis kwaliteitsbesef  hebt, is het geen probleem maar zodra het doorslaat naar perfectionisme ontstaat er faalangst. Faalangst kan zich uiten in cognitieve, sociale faalangst en motorische faalangst.

    • cognitieve faalangst is moeten presteren op het gebied van werken en studeren
    • sociale faalangst heeft te maken met (moeten) presteren op sociaal gebied
    • motorische faalangst heeft te maken met lichamelijke activiteiten

Leerdoelen

Last van perfectionisme? Dan noem ik een paar leerdoelen.

  • je zou meer mogen loslaten
  • meer leren relativeren: de zaken in juiste proporties zien
  • bewustwording dat de wereld en het bestaan imperfect is
  • zelfcompassie
  • leren van fouten

Graag helpen wij je om jouw exacte leerdoelen te bepalen. Wil jij werken om jouw perfectionisme te vermijden en wil jij leren om vanuit jouw kwaliteiten te werken? 

Gevolgen

Wat zijn de gevolgen? Ik noem er een aantal:

  • kritiek ervaren als een persoonlijke aanval
  • het kost je teveel energie: perfectionisme is een energievreter
  • overmatig teleurgesteld of geprikkeld zijn wanneer het iets anders gaat dan je had gedacht
  • niet gauw tevreden zijn of zoals iemand het pas zei: 'nooit tevreden' zijn
  • overdreven bezig zijn met details
  • stress en slapeloze nachten
  • in het ergste geval: uitputting en burnout wanneer perfectionisme een persoonskenmerk van je is in combinatie met andere burnout-persoonskenmerken

Gevolgen van perfectionisme

Waarin wil je perfectie?

Goeie vraag: ben je altijd perfectionistisch? Sommige mensen blijken overal perfectionistisch in te zijn. Echter: meestal krijgen wij als antwoord: nee, dat is niet het geval.  Vaak zijn mensen perfectionistisch op bepaalde onderdelen. Oftewel: soms is men perfectionistisch. De boekhouder kan perfectie tonen op zijn vakgebied en in zijn tuin heeft hij/zij een grote rommel. De staalconstructeur werkt op de mm nauwkeurig maar aan zijn auto kunt je het niet aflezen. Waarin ben je perfectionistisch? schrijf dat maar eens op voor jezelf!

Oorzaken

Ik noem een paar oorzaken voor perfectionisme:

  • waardering halen uit geleverde prestaties
  • angst om fouten te maken waardoor je een vorm van bewijsdrang ontwikkeld hebt
  • het goed willen doen en het voor iedereen goed willen doen: angst om anderen teleur te stellen
  • vanuit jouw opvoeding deed je het nooit goed (zelfs het beste was niet goed genoeg en de kleinste onvolkomenheid werd opgemerkt)

Perfectionisme kan te maken hebben met jouw kernkwaliteiten en valkuilen. je komt meer in jouw kracht door een balans te vinden tussen 'Accuratesse c.q. Kwaliteit' en 'Vertrouwen c.q. loslaten, relativeren'. jouw persoonlijkheid komt dan veel meer tot zijn recht. Mogelijke kernkwaliteiten die bij je passen:

Oorzaken perfectionisme

Welke training past hierbij?

Wil je werken aan jouw valkuil perfectionisme? Dan past een traject gericht op persoonlijke ontwikkeling het beste bij de vraagstelling. Een algemene training volstaat niet omdat de oorzaken van perfectionisme verschillend zijn en de situaties waarin het zich voordoet ook. Maatwerk is dus een vereiste. Wil je meer informatie over een maatwerktraject gericht op persoonlijke ontwikkeling?

Contact

Perfectionistisch in een leidinggevende functie

Ben je leidinggevende, manager en ondernemer en kamp je met de valkuil van perfectionisme?

Dan is het zaak om hier aandacht aan te schenken omdat het nadelig is op de werkvloer. Ik noem wat voorbeelden:

  • je hebt de neiging om medewerkers snel te wijzen op wat ze fout doen of op wat nog niet helemaal goed is
  • je bent veel te veel bezig met details en dat past niet bij de functie van leidinggevende
  • je frustreert jouw medewerkers omdat ze het gevoel kunnen krijgen dat het nooit goed is
  • je creëert een werksfeer met weinig vertrouwen en jouw perfectionistische kijk op de zaak kan ervoor zorgen dat medewerkers het gevoel hebben dat ze niet tegen je op kunnen.
  • je hebt meer oog voor de taak die de medewerker uitvoert (en nog meer hoe de taak wordt uitgevoerd) dan voor een goede relatieopbouw met de medewerker.

Perfectionisme gaat vaak samen met andere persoonlijke eigenschappen. Ik noem als voorbeeld: hoge arbeidsethos, hard werken, hoog verantwoordelijkheidsgevoel,  enorme gedrevenheid, oog voor details, veeleisend (zowel voor jezelf als voor anderen). 

Perfectionistisch in een leidinggevende functie

  • Benut jouw leiderschapskwaliteiten

    Heb je als leidinggevende last van perfectionisme? Ben je er je van bewust dat dit een valkuil is gericht op overmatige controle? Valkuilen komen zelden alleen:

    • wellicht heb je een hoog verantwoordelijkheidsgevoel en voel je je heel vaak oververantwoordelijk (je wilt dat het goed gaat en je wilt voorkomen dat het fout gaat)
    • wellicht voel je je  erg betrokken maar ben je ook vaak overbetrokken
    • wellicht heb je graag de regie maar zijn jouw controlemechanismen zodanig ontwikkeld dat je soms een controlefreak bent.

    De kunst is om jouw kwaliteiten te leren benutten en jouw valkuilen te vermijden. je hoeft niet onzeker te worden doordat er soms iets fout gaat of omdat het soms anders gaat dan je had gedacht.

  • Controlemechanieken

    je hoeft ook geen controlemechanieken te ontwikkelen omdat er wel eens iets is fout gegaan. Probeer de verantwoordelijkheden en het verantwoordelijkheidsgevoel bij jouw medewerkers te ontwikkelen en maak ze stap voor stap taakvolwassen. Dat scheelt je tijd, energie en het  brengt je veel werkplezier.

Perfectie: tweestrijd en tijdvreter

Perfectie is een vorm van tweestrijd enerzijds en anderzijds tijdvreter eerste klas. Zelfs al moet je de hoogste kwaliteit leveren in de producten die je maakt: iedere vakman weet dat perfectie niet bestaat. Altijd is er iets op af te dingen. Hoe meer vakmanschap je beheerst, hoe eerder je imperfectie ziet. Altijd zal de tweestrijd blijven tussen: wat is kwaliteit en wat is perfectionisme.  Oftewel: voor welke kwaliteit betaalt jouw klant en aan wat voor mate van kwaliteit heeft jouw klant behoefte versus wanneer levert je kwaliteit waar niet (meer) om gevraagd wordt (perfectionisme).

Perfectie kost bovendien veel tijd. Sterker nog: het vreet tijd en het kost teveel tijd. De combinatie snel en perfect werkt namelijk niet. Het één gaat vaak ten koste van het andere. Daarom is het nuttig om voor jezelf vast te stellen waar de grens ligt tussen kwaliteit en perfectionisme.

Hoogsensitief: alles moet perfect zijn?

Veel mensen die hoogsensitief zijn, zijn ook perfectionistisch. De vraag is: waarin? Antwoord: bijna in alles. Ze zijn veeleisend voor zichzelf en vaak ook voor anderen. Ze zoeken perfectie in hun werk (ideale baan), de perfecte partner (ideale relatie), in de opvoeding van de kinderen (ideale opvoeding) en ze zoeken perfectie bij zichzelf. Steeds komen ze erachter dat het eigenlijk niet bestaat. Hoe komt het?

  • allereerst hebben ze in verschillende gradaties een sterke opmerkzaamheid voor details waardoor ze sneller imperfectie constateren
  • ze hebben oog voor de ander dus sociale perfectie speelt snel een rol
  • ze ervaren vaak zelf een diepere onzekerheid waardoor ze een vorm van perfectie hebben ontwikkeld als bewijsdrang
  • omdat ze vaak niet konden voldoen aan de eisen, wensen en verwachtingen van de omgeving ontwikkelden ze een mechaniekje om alleen maar goed werk af te leveren.

Perfectionisme en hoogsensitiviteit

Negatief voor jouw tijdgebruik

Wanneer je veel tijd verliest door perfectionisme adviseren wij je de training timemanagement. Angst of fouten te maken kan namelijk belemmerend werken wanneer het gaat om effectief tijdgebruik. Lees ook: angst voor fouten en perfectionisme.

Hoogbegaafd

Ook hoogbegaafden zijn vaak perfectionistisch.  Ik noem een paar oorzaken die hierbij een rol kunnen spelen.

  • Diepgaande analyses

    Eén van de oorzaken kan zijn dat er dieper over problemen wordt nagedacht, dat problemen verdergaand worden geanalyseerd, dat er andere  oplossingsstrategieën worden bedacht of dat men alles wil  begrijpen. Dit kan een reden zijn waardoor er onbegrip vanuit de omgeving kan ontstaan en veel hoogbegaafden zich niet begrepen voelen. Onbegrip vanuit de omgeving kan ertoe leiden dat  er twijfels gaan ontstaan: hoe kan het dat ik anderen niet begrijp? Waarom begrijpen anderen mij niet? Anderen hebben nauwelijks vragen en ik heb er zoveel, de anderen zijn vast heel slim en ik zal vast dom zijn.

  • Faalangstig

    Een vorm van faalangst kan ontwikkeld worden hierdoor waardoor je het wellicht moeilijk vindt om dingen te doen waarbij je niet zeker weet of je hierin succesvol kunt zijn. Dat kan reden zijn waarom je je een klein beetje gaat inhouden of waardoor je uitdagingen gaat vermijden.

  • Kritische blik

    Een oorzaak kan zijn jouw eigen kritische blik naar eigen prestaties en prestaties van  anderen. Ook de lat te hoog leggen en ontevredenheid over eigen prestaties kan zorgen voor perfectionisme. Wellicht stel je te hoge eisen aan jezelf en aan mensen in jouw omgeving.

  • Duidelijkheid over criteria

    Wat vaak een rol speelt is dat er onduidelijkheid is over het niveau dat gehaald moet worden. Wellicht heb je hulp nodig om te leren hoe je kunt zien dat jouw prestaties voldoen aan de vastgestelde criteria voor jouw  niveau

Hoogbegaafden hebben nog meer dan anderen iemand nodig waar ze zich veilig en vertrouwd bij voelen bijvoorbeeld een leidinggevende die stimuleert, waardeert en niet afrekent op fouten. Zelf moeten ze leren omgaan met het feit dat niet iedereen over dezelfde leer- en denkvermogens beschikt als zij.  

Perfectionisme en hoogbegaafdheid

Training kwaliteiten en valkuilen

Wil je een training volgen om te leren hoe jij je valkuilen vermijd? Dat kan! Bekijk de mogelijkheden: 

  • individuele training: spelen vanuit jouw kwaliteiten
  • teamtraining kernkwaliteiten

Training kwaliteiten ontdekken

Auteur

Dit artikel is geschreven door Jan Stevens.

Jan Stevens


Jezelf kwijtraken en jezelf hervinden

Bestel dit e-book (PDF) via de webshop! Titel: Jezelf kwijtraken & jezelf hervinden.

Ebook jezelf kwijtraken

Meer informatie

Webinar over burn-out op vrijdag 12 april aanstaande!

Webinar burn-out

Schrijf je in voor de webinar over burn-out op vrijdag 12 april aanstaand!

Meer informatie

Authentiek communiceren: dat kun je leren!

ebook communicatie

Je zendt wie je bent. Dat is authentiek communiceren. Dat betekent dat je communiceert zoals je van origine bent. Originaliteit dus en geen kopie of imitatie van anderen. Niet zoals de wereld om je heen verwacht dat het zou moeten. Maar gewoon: zoals jij bent!

Meer informatie

Onze nieuwsbrief

Ben jij leer- en nieuwsgierig? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief!
Met jouw aanmelding ga je akkoord met onze privacyverklaring en het ontvangen van onze nieuwsbrief. Je kunt je natuurlijk op elk moment weer afmelden.

Telefonisch contact? Heb je vragen? Bel ons op 0528 23 60 30 en vraag naar Monique van Nuil.