home / persoonlijke ontwikkeling / kernkwaliteiten / inlevingsvermogen

Inlevingsvermogen, sensitief of hoogsensitief

Betekenis en definitie: kenmerken van inlevend

Ik noem wat kenmerken die bij inlevingsvermogen horen. Kijk maar eens of je ze herkent. Wanneer je een hoog inlevingsvermogen hebt. Dan heb je veel respect voor jouw medemens en wil je op basis van gelijkwaardigheid een relatie aangaan met andere mensen

• ben je respectvol ook al heeft de ander ideeën waar je niet achter staat
• kun je goed luisteren: je begrijpt wat de ander vertelt, je moedigt de ander aan om het verhaal te doen zonder te interrumperen
• heb je oprechte interesse in de ander
• begrijp en respecteer je de keuzes van de ander ook al had je liever gezien dat er andere keuzes gemaakt waren
• begrijp je dat anderen hun eigen behoeften moeten vervullen
• begrijp je dat anderen voor hun eigen belang opkomen
• voel je aan wat je wel en niet kunt zeggen: je voelt ook aan wat gevoelig ligt bij anderen of waarmee je anderen pijn kunt doen
• heb je aandacht voor de ander
• kun je een ander laten uitpraten en geef je ze de ruimte
• ben je bijzonder gericht op de ander en kun soms een ander lezen
• heb je een soort van antenne waardoor je snel signalen oppikt bij de ander
• heb je oog voor non-verbaal gedrag en merk je signalen of een bepaalde houding bij de ander vrij snel op
• voel je onderhuidse conflicten snel aan
• heb je een neusje voor onvrede binnen teams of bij bepaalde personen
• weet je precies wat er onder de radar speelt
• schat je de gevoelswaarde snel in en weet je wat voor impact dit op een ander kan hebben
• win je al snel vertrouwen van de ander door dat men zich gehoord voelt bij jou
• heb je niet snel een oordeel over iemand

Ik denk aan vijf dingen:

• non-verbaal: de manier waarop je lichaamstaal inzet om de ander aan te moedigen. Je kunt de ander soms zonder woorden stimuleren om door te praten of meer te vertellen.
• gevoelens aanvoelen of luisteren. Het vermogen om de belevingswereld van anderen binnen te gaan en je te verplaatsen in de wereld zoals de ander die ziet.
• verbaal reageren: de manier waarop je de boodschap overbrengt.
• respect. De mate waarin je respect hebt voor  de ander en vooral voor het unieke van de ander.
• rationeel: de wijze waarop je de ander in logische zin kunt volgen qua gedachtegang. 

Empathisch vermogen: is dat hetzelfde?

Zit er verschil tussen empathie en inlevingsvermogen? Eigenlijk heb ik moeite met de vraag omdat er zo snel een woordenboekdiscussie ontstaat die nergens over gaat. Maar ik zal uitleggen hoe ik er naar kijk.

Empathisch vermogen of empathie is de kwaliteit om de gevoelens van anderen aan te voelen.

Inlevingsvermogen gaat een stapje verder dat is het aanvoelen of inleven van andermans gevoelens maar ook het begrijpen van de belangen, wensen of behoeften van de ander. Begrijpen doe je met je hoofd en aanvoelen is een gevoelskwestie.

Wanneer je de gevoelens van andere mensen snel aanvoelt dan heb je een hoog empathisch vermogen. Je kunt je verplaatsen in de gevoelens van jouw medemens. Je begrijpt wat de impact van bepaalde gebeurtenissen op de ander kan hebben. Er wordt wel eens onderscheid gemaakt tussen:

• zorgende empathie: meeleven en meevoelen met de ander en ook letterlijk voor hen willen zorgen bijvoorbeeld bij ziekte of bij mensen die het moeilijk hebben
• transpositie empathie: in de huid van de ander kruipen, je zo verplaatsen in de ander dat je vergeet wat je zelf wilt of daarbij voelt

Wat is de valkuil van sensitiviteit?

Waar de kracht ligt, daar ligt ook de zwakte of de valkuil. Ik noem er een paar:

• je kunt te invoelend of te inlevend zijn:  daardoor krijg je zelf last van de vraagstukken waar een ander mee rond loopt
• je valkuil ligt op het terrein van onjuist omgaan met afstand en nabijheid
• je raakt overprikkeld doordat je teveel signalen opvangt
• je vangt signalen op maar je geeft er teveel je eigen interpretatie aan
• je vangt zaken op die je niet kunt plaatsen
• je focus op anderen is zo groot dat je jezelf vergeet (pleasen, onderdanig opstellen, afhankelijkheid etc)

Sensitieve personen hebben wel eens de neiging om gevoelens van anderen over te nemen. Ze verdrinken bijna in de gevoelens van de ander. Maar daarmee passeren ze ook een grens.

Valkuilen

Waar de kracht ligt, ligt ook de zwakte. Dat is de doorgeschoten variant van de kwaliteit. Ik noem een aantal mogelijke valkuilen die bij hoogsensitieve personen zouden kunnen passen.

• pleasegedrag
• altijd klaar staan voor een ander
• overgevoelig of sentimenteel
• te loyaal
• te principieel
• teveel bezig met anderen, te weinig met eigen doelen en behoeften

Allergie en irritaties

Een allergie is dat gedrag wat je bij jezelf niet waardeert en wat je bij anderen afkeurt. Het wijst op jouw kwaliteit dus. Een kenmerk van een hoogsensitief mens is wel dat kilheid en hardvochtigheid in zijn/haar allergie zit. Ook kan men slecht tegen onrecht, malversaties, oneerlijkheid, diplomatieke spelletjes, verborgen agenda’s, machtspelletjes. Wat niet bij je past of wat je irriteert:

• koud en gevoelloos oordelen over andere mensen
• aanvoelen dat de ander het moeilijk heeft maar er klakkeloos aan voorbij gaan
• onverschilligheid
• meteen met tal van praktische oplossingen komen zonder dat je het verhaal van de ander gehoord hebt
• een half verhaal horen, mensen niet laten uitpraten en slecht luisteren

Gebrek aan empathie

Mensen die gebrek hebben aan inlevingsvermogen kunnen zich vaak slecht verplaatsen in de gevoelens, leefwereld of situatie van de ander. Ze luisteren vaak slecht, geven hun eigen interpretatie aan het verhaal van de ander, ze horen niet wat de ander bedoelt of zegt en ze walsen soms zo over de essentie van het verhaal heen. Vaak missen ze signalen die de ander wel heeft uitgezonden maar die niet worden opgepikt.

• De grens van empathie

  Waar ligt de grens van empathisch en té empathisch? Als ik mag verwoorden: je leeft je zo in en je verplaatst je zo in de leefwereld en de gevoelens van de ander dat je zijn/haar gevoelens als het ware overneemt. Het is alsof je de pijn, het verdriet, de boosheid van de ander zelf voelt. Alsof het jouw pijn, verdriet en moeite is. Daar ligt de grens!

• Wat is er verkeerd aan?

  Ik heb geen oordeel over goed of fout. Het gaat erom dat:

  • je er zelf last van krijgt
  • je onvoldoende afstand tot anderen kunt houden
  • je overbetrokken raakt op anderen
  • je emotioneel verstrengeld raakt met anderen
  • je niet meer onbevangen en objectief kunt zijn
  • je veel energie verliest met pijn en gevoelens die van de ander zijn en niet van jou
  • je anderen niet meer kunt helpen omdat er te weinig distantie is

• Leerdoel: de juiste distantie houden

  Jouw leerdoel is om distantie te houden. Dat betekent niet dat je onverschillig bent. Zeker ben je verschillig en zeker maakt het jou wat uit hoe het met de ander gaat. Het is de bewustwording dat de pijn en het verdriet van andere mensen niet van jou is. Je kunt de pijn van anderen niet overnemen. Sterker nog: je helpt er jezelf niet mee en de ander ook niet. Je moet de ander ruimte geven zijn/haar eigen pijn te verwerken. Je helpt hem door een luisterend oor te bieden. Hoogsensitieve personen hebben nog wel eens de neiging om te stappen in de valkuil van te empathisch, te begripvol, te invoelend of te inlevend waardoor emotionele verstrengeling op de loer ligt.