Emotionele verwaarlozing in je jeugd: gevolgen op latere leeftijd
Emotionele verwaarlozing in je jeugd laat vaak onzichtbare sporen na. Misschien herken je jezelf in patronen van pleasen, vluchten of leegte voelen. In dit artikel lees je hoe je de gevolgen kunt herkennen, wat het met je doet, en wat helpt bij herstel en zelfzorg. Een eerlijk en verdiepend verhaal, met voorbeelden uit de praktijk en concrete handvatten.
Het kenmerk van emotionele verwaarlozing is dat het niet altijd zichtbaar is. Het laat geen blauwe plekken na maar het werkt wel door in je lijf, in je denken of zelfs in je relaties. En soms pas jaren later, midden in een burn-out of tijdens ziekte, merk je: er klopt iets niet. Er ontbreekt iets. Wellicht had je ouders die emotioneel onbeschikbaar waren. Wellicht zijn er traumatische ervaringen in jouw leven geweest die diepe wonden hebben achtergelaten.
Hoe ontdek je emotionele verwaarlozing pas later?
Vaak ontdek je het niet als kind. Je kende immers niet anders. Je was gewend geraakt aan het gebrek aan aandacht, liefde, veiligheid of erkenning. Pas veel later, in een crisis, kun je je gaan afvragen: hoe komt het toch dat ik mezelf altijd wegcijfer? Waarom weet ik niet wat ik voel? Waarom ben ik voortdurend aan het zorgen, vluchten, vermijden?
Burn-out, ziekte, rouw of een heftige tegenslag: dát zijn vaak de momenten waarop mensen het zich beginnen af te vragen. Alsof je plots een spiegel voorgehouden krijgt: wie zorgt er eigenlijk voor mij?
Training en coaching
Bekijk onze trainingen gericht op:
- autonomie
- persoonlijk leiderschap
- persoonlijke ontwikkeling
Leerdoelen autonomie
Wat zijn de leerdoelen gericht op autonomie of persoonlijk leiderschap?
Bekijk ze hier!
De casus van Simone: 'Ik leerde al jong om mijn gevoel weg te stoppen'
Simone is 43 jaar. Ze noemt zichzelf loyaal en energiek. Maar ze blokkeert als het over gevoelens gaat. "Alsof er niks is," zegt ze. "Of alsof er een muur staat."
Ze herinnert zich weinig uit haar jeugd, behalve dat gevoel geen plek had. Boosheid werd genegeerd. Verdriet weggewuifd. Eén moment staat haar bij: een klap op school van haar vader omdat ze niet kon rekenen. "Sindsdien weet ik dat ik dom ben," zegt ze. Achter die woorden zit jarenlange zelftwijfel, die diepgeworteld zit.
In haar relatie wil ze opener zijn. Maar ze klapt dicht. Haar adem stokt, haar schouders trekken samen. "Ik wil wel praten, maar ik weet niet hoe." Haar huisarts schreef ooit in haar dossier: emotionele verwaarlozing. Toen ze dat las, vielen er puzzelstukjes op z'n plek.
Wat is emotionele verwaarlozing precies?
Het is het gemis van wat er wél had moeten zijn. Geborgenheid. Warmte. Oprechte aandacht. Liefdevolle aanraking. De bevestiging dat jij er mag zijn, met alles wat je voelt.
Het is niet dat er per se sprake was van mishandeling of misbruik. Het is juist de leegte die het zo verwarrend maakt. "Er is nooit écht iets ergs gebeurd", zeggen mensen vaak. Maar ondertussen is er wel iets fundamenteels gemist.
Jezelf emotioneel verwaarlozen
Toch wil ik dit artikel toespitsen op jezelf emotioneel verwaarlozen. Ik schrijf nu even niet over kinderjaren en over wat ouders hebben nagelaten. En ook niet over een moeilijke jeugd die jij misschien hebt ervaren. Daar is al zoveel over gezegd. Maar je kunt jezelf ook emotioneel verwaarlozen. Hoe? Ik noem een aantal aspecten:
- Door altijd te rennen en te vliegen van hot naar her waardoor er geen tijd is om tot jezelf te komen.
- Door weg te lopen voor stilte en rust en altijd drukte en gezelschap op te zoeken.
- Door in je hoofd te leven en maar te blijven redeneren, kun je wegvluchten voor emotie en gevoelens.
- Door altijd maar op zoek te zijn naar vertier en vermaak.
- Door immer de TV aan te hebben of social media op te zoeken.
- Door te vluchten voor negatieve gevoelens waardoor je je ongemakkelijk voelt.
- Door een beeld na te jagen over jezelf dat niet klopt, waardoor je kunt vervreemden van jezelf.
- Door niet te luisteren naar je eigen lichaam en maar door te gaan met pleasen van andere mensen.
- Door het verwaarlozen van jouw fysieke gezondheid: te weinig rust, te weinig slaap of te weinig ontspanning.
- Door de behoeften van anderen altijd voor te laten gaan en jezelf niet de aandacht te geven die je nodig hebt.
Ik noem het vaak: de verbinding tussen hoofd en hart wordt doorgeknipt. Je vervreemdt van jezelf. De innerlijke bron droogt op en je lijkt wel los te raken van jouw innerlijke drijfveren.
Dissociatie: als je losraakt van jezelf
Veel mensen die als kind emotioneel zijn verwaarloosd, ontwikkelen een vorm van dissociatie. Je raakt als het ware los van jezelf. Je voelt je lijf niet goed. Je weet niet meer of je blij, boos of verdrietig bent. Soms voel je je leeg vanbinnen. Of alsof je jezelf van buitenaf bekijkt. Het is een overlevingsmechanisme. Het hielp je destijds om te functioneren. Maar nu belemmert het je. In je relaties, in je werk, in je zelfbeeld.
Innerlijke leegte: de bron is opgedroogd
Als je jarenlang jezelf hebt weggecijferd, droogt je innerlijke bron langzaam op. Je kunt niet meer bij je drijfveren, je verlangen, je creativiteit. Je doet wel, maar je leeft niet. Het voelt vlak, mechanisch. Je functioneert, maar voelt je niet verbonden. Soms voel je niets. Soms voel je alleen een doffe pijn, of een vage onrust. Alsof er iets mist wat je zelf niet kunt benoemen.
Copingstrategieën die je ooit hielpen
- Pleasen: als ik het anderen maar naar de zin maak, dan ben ik veilig.
- Vermijden: liever geen conflict, dan maar mijn mond houden.
- Rationaliseren of in je hoofd leven: gewoon nuchter blijven, emoties helpen toch niet.
- Verdoezelen: grapjes maken als het moeilijk wordt.
- Overpresteren: als ik maar goed genoeg ben, krijg ik waardering.
Deze strategieën zijn ooit ontstaan uit noodzaak. Maar op volwassen leeftijd gaan ze je in de weg zitten. Ze zorgen ervoor dat je niet meer echt contact maakt. Niet met de ander, maar vooral ook niet met jezelf. Lees meer over coping.
Herstellen begint bij zelfzorg
De eerste stap in herstel is: leren zorgen voor jezelf. En dat begint niet bij meer slapen of gezonder eten (hoewel dat zeker helpt). Het begint bij erkenning. Erkenning dat jij iets gemist hebt. Dat jij er wél toe doet. Dat jouw gevoel er mag zijn. Ook al weet je niet wat dat gevoel is.
Je hoeft het niet allemaal meteen te weten. Maar je mag nieuwsgierig worden naar jezelf. Kleine dingen kunnen helpen:
- Dagboek bijhouden: schrijf elke dag een paar regels over wat je voelt of ervaart.
- Wandelen in stilte: voel je lijf, adem bewust.
- Een gesprek van hart tot hart: met iemand die echt luistert.
- Muziek die je raakt, een boek dat iets opent in je.
Training autonomie en het e-book 'Jezelf kwijtraken en hervinden'
Bij De Steven bieden we een training aan over autonomie: leren om je plek in te nemen, grenzen te stellen, jezelf serieus te nemen. Ook het e-book Jezelf kwijtraken en hervinden sluit naadloos aan bij dit thema. Het gaat niet om symptoombestrijding, maar om herstel van binnenuit. Het herontdekken van wie jij bent. Niet wie je denkt dat je moet zijn. Maar wie jij werkelijk bent. Heb jij het gevoel dat er iets ontbreekt? Dat je jezelf ergens bent kwijtgeraakt? Misschien is het dan tijd om jezelf terug te vinden. Je bent welkom om dat samen met ons te onderzoeken.
Want jij doet ertoe. Ook als je dat nog niet kunt voelen.
Veelgestelde vragen
Wat is het verschil tussen emotionele en fysieke verwaarlozing?
Fysieke verwaarlozing » gaat over basiszorg zoals voeding en veiligheid. Emotionele verwaarlozing gaat over gebrek aan liefde, aandacht en erkenning.
Wat is zelfemotionele verwaarlozing?
Dat je jezelf geen aandacht, rust of liefde gunt. Je leeft in je hoofd, negeert je gevoel en negeert wat jij nodig hebt.
Hoe weet ik of ik emotioneel ben verwaarloosd?
Als je moeite hebt met voelen, grenzen stellen of jezelf serieus nemen, kan dat een aanwijzing zijn. Je hoeft geen zware trauma’s te hebben om iets gemist te hebben.
Wat helpt bij herstel?
Erkenning, zelfzorg, en begeleiding. Soms is lezen een eerste stap, zoals het e-book Jezelf kwijtraken en hervinden. Soms is coaching of training autonomie helpend.
Moet ik terug naar mijn jeugd?
Niet per se. Het gaat niet om graven in het verleden, maar om begrijpen hoe het jou vandaag nog beïnvloedt.
Hoofd, hart en handen
Dit artikel schreef ik in de serie over hoofd, hart en handen.
Auteur
Dit artikel is geschreven door Jan Stevens. Jan Stevens is eigenaar en oprichter van De Steven training & coaching (www.desteven.nl). Op deze website tref je meer dan 2000 blogs over persoonlijke ontwikkeling, loopbaan, leiderschap, teamontwikkeling, hoogsensitiviteit en hoogbegaafdheid.
