home / team organisatie / teamcoaching / ziekmakende organisatie team / grensoverschrijdend gedrag / medewerker macht

Medewerkers en macht of machtsmisbruik

Medewerkers zonder leidinggevende positie hebben ook macht en kunnen daar misbruik van maken. Dat wordt vaak vergeten. Meestal wordt gedacht dat de leidinggevende een machtspositie heeft waar hij/zij misbruik van zou kunnen maken. In dit artikel noem ik praktijkvoorbeelden van macht of machtsmisbruik door medewerkers.

Macht van de underdog

Een positie waar medewerkers in kunnen verkeren is de underdog-positie. Natuurlijk zijn zij de zwakkere of onderliggende partij en wellicht zelfs de verliezende partij. Ze hebben immers geen hiërarchische positie en dus minder bevoegdheden. In verhouding tot de leidinggevende hebben ze soms ook minder te verliezen. Daar waar de leiding bang kan zijn voor aantasting van positie of goede naam als leidinggevende, daar kan de medewerker in de underdog-positie gemakkelijker zijn macht uitoefenen. Noem dit maar macht onder de gordel oftewel: de macht van de machteloze, de ondergeschikte.

Bovendien wordt van de leiding eerder verwacht dat hij/zij iets oplost omdat de leidinggevende verantwoordelijk is voor het team. Van medewerkers wordt in die zin minder verwacht.

Ja knikken en nee bedoelen

Een vorm van macht is ook ‘ja knikken en nee bedoelen’. Dat heet negeren, passieve regressie, wegkijken of de andere kant op kijken. In iedere geval betekent het: de leidinggevende niet serieus nemen of niet zien staan. In de praktijk van alledag komt het voor dat er afspraken worden gemaakt, waarmee men ook instemt, terwijl er toch medewerkers zijn die zich er bewust en met voorbedachten rade niet aan houden.

Traineren en de hakken in ’t zand

De boel voortdurend traineren, ophouden, tegenhouden of slepend houden is een vorm van macht. Medewerkers kunnen een voorstel van de directie of leiding soms traineren, vertragen of op de lange baan schuiven etc.

OEI-gedrag

Hoewel initiatief vaak wordt gewaardeerd, zijn er ook ongewenste initiatieven. Dat noemen wij OEI-gedrag. Ongewenste Eigen Initiatieven waar niemand op zit te wachten. Het is misbruik van macht wanneer de medewerker dit bewust toont terwijl hij/zij weet dat dit tegen de normen of waarden van de organisatie indruist.

Macht in de bondgenootschappen: groepsvorming

In teams is er altijd macht in de onderlinge bondgenootschappen. Dat gebeurt wanneer er kampen ontstaan die zorgen voor onderlinge strijd. Vaak ontstaat dan roddel en achterklap in de wandelgangen wat een negatieve sfeer oproept. Soms worden er bondgenootschappen gevormd tegen de leiding. Ook dat heeft een negatief effect. Menig leidinggevende hebben we zien bezwijken onder deze druk omdat hij/zij de leidinggevende functie te zwaar vond en men  zich mentaal niet opgewassen voelde tegenover zijn/haar leidinggevende functie.

Beslijmen of een wit voetje halen

Een andere manier om macht uit te oefenen is om de leiding te beslijmen of een wit voetje te halen. Dat kan door de leiding overmatig te bewonderen, onnodig te adoren, lof toe te dichten terwijl men het niet meent en uitsluitend eigen gewin op het oog heeft. Het doel van slijmen is om in een goed blaadje bij de leiding te komen en daardoor invloed uit te oefenen op bepaalde beslissingen. Vaak worden negatieve zaken verbloemd en positieve zaken mooier voorgesteld dan ze zijn.

Praktijkvoorbeelden

Ik noem wat voorbeelden uit mijn praktijk waar medewerkers misbruik van macht maakten.

• Ik denk aan de leidinggevende die werd weggepest en het niet meer zag zitten om leiding aan de afdeling te geven.
• Een ander voorbeeld is de situatie waarbij de medewerkers de leiding structureel van verkeerde informatie voorzien of waarbij de leiding voortdurend te laat geïnformeerd wordt.
• Of zoals een leidinggevende tegen me zei: ‘ik weet dat er wat broeit, maar ik kan er de vingers niet achter krijgen’.
• Ook medewerkers onderling kunnen in machtsblokken opereren. Dat gebeurt als je kampen hebt binnen een team.