home / persoonlijke ontwikkeling / life coaching / trauma

De kracht van trauma: overlevingsstrategie en talent

Trauma betekent oorspronkelijk wond of verwonding. Een traumatische ervaring duidt op een diepgaande emotionele schok zoals een extreem stressvolle of schokkende ervaring. Getraumatiseerd zijn duidt op intense pijn en diepe wonden. Het herinnert aan gebeurtenissen die je liever niet had meegemaakt. In dit artikel ga ik in op de vraag wat een trauma is. Ik noem wat voorbeelden van traumatische ervaringen maar ik wil vooral ook de link leggen naar overlevingsstrategieën die je ontwikkelde en de relatie met jouw talent.

Gevolgen van traumatische ervaringen

Trauma breekt je in eerste instantie af. Het laat je de wereld en jezelf zien door een lens van wantrouwen en angst. Maar een trauma zorgt er ook voor dat je gaat overleven. Wanneer je als kind omstandigheden meemaakt die te groot, te moeilijk, te dramatisch of overweldigend waren, ontwikkel je een overlevingsmechanisme of overlevingsstrategie. Gelukkig maar. Dat is namelijk je redding! Daardoor leerde je navigeren door een woud van onveiligheid en onvoorspelbaarheid.

Overlevingsmechanismen worden ook wel bodyguards of zielssoldaten genoemd. Ze beschermen je als het ware tegen gevaar. En ik noemde er nu een paar maar er zijn er veel meer. Onze innerlijke beschermers zoals de innerlijke criticus, de perfectionist, de controlefreak of de pleaser, staan paraat om je te beschermen tegen hernieuwde pijn. Ze komen op momenten dat jouw innerlijke kind zich bedreigd voelt. Deze 'zielssoldaten' schieten dan in actie, niet beseffend dat we inmiddels volwassen zijn en andere, gezondere manieren hebben om met lastige situaties om te gaan.

De keerzijde van een trauma

Er is ook een keerzijde aan een trauma. De psychologie spreekt over “posttraumatische groei”: het idee dat je, ondanks het leed, sterker, wijzer en veerkrachtiger uit een trauma kunt komen. Ik verwoord het anders. Wanneer je door het dal van het leven bent gekropen, heb je andere dingen geleerd. Je leerde dieper kijken, je kende je kwetsbaarheid, je leerde omgaan met verwarring, verdriet, gebrokenheid en pijn. Je groeide als het ware tegen de verdrukking in. Ik zeg vaak: empathie leer je niet op school maar in de diepte van het leven. Je ontwikkelt iets in de diepte waar woorden tekortschieten. En op deze levensschool leer je om het oordeel los te laten, maar ook om te steunen zonder voorwaarden of om onvoorwaardelijk lief te hebben. Dat gebeurt alleen als je zelf ook het trauma niet uit de weg gaat, de pijn niet vermijdt, wanneer je de emoties doorvoelt en het verdriet en de pijn durft te ervaren.

Het ombuigen van overlevingsmechanismen naar kracht

Wanneer je je bewust wordt van jouw overlevingsmechanismen, kun je beginnen om deze patronen te herkennen en te veranderen. Wat ooit een overlevingsstrategie was, kan een bron van kracht worden.
De eerste stap in dit proces is het bewust worden van je eigen reacties. Hoe reageer je in stressvolle situaties? Merk je dat je de neiging hebt om te pleasen, jezelf te verstoppen, of juist in de aanval te gaan? Door deze patronen te herkennen, kun je ze vanuit een ander perspectief bekijken.
Een tweede stap is zelfaanvaarding. Besef dat je overlevingsstrategieën ontwikkelde omdat je ze nodig had om te overleven. Wees dankbaar voor de bescherming die ze boden en begrijp dat jouw kracht daar ligt. Vaak zijn onze overlevingsmechanismen verweven met onze talenten. Zo kan iemand die goed observeert en analyseert, als kind deze talenten hebben ingezet om risico’s te vermijden en controle te houden.

De kracht van trauma: van overleven naar leven

Toen jij als kind een overlevingsmechanisme nodig had, deed jij een beroep op jouw talenten. Jouw talent: dat is het enige wat je had en wat je paraat had. Ik noem wat voorbeelden.

• Het talent van de innerlijke criticus duidt op zelfreflectie en het vermogen om jezelf kritisch onder de loep te nemen. Het voorkomt dat je uit de hoogte reageert of dat je hoogmoedig wordt.
• Het talent van de controleur is organisatievermogen en proactief handelen. Gebruik deze neiging om grip te houden op wat echt belangrijk is, zonder alles vast te zetten. Zet je vermogen om te plannen en te structureren in voor een solide basis, zodat je flexibel kunt reageren op nieuwe omstandigheden.
• De perfectionist is kwaliteitsgericht en punctueel. De perfectionist in jou streeft naar verbetering en uitmuntendheid, wat leidt tot vakmanschap en grondigheid. Door dit talent bewust te gebruiken, kun je een hoog kwaliteitsniveau nastreven zonder jezelf te verliezen in het ‘perfect willen zijn’. Het helpt om met trots te kijken naar het werk dat je levert en om successen te vieren, ook al is het nooit "perfect".
• Het talent van de pusher is doorzettingsvermogen en resultaatgerichtheid. De pusher zorgt ervoor dat je doelen bereikt en volhardt, zelfs als het moeilijk is. Zet deze kracht in om consistent en doelgericht te blijven, terwijl je ook op tijd rustmomenten neemt. Gebruik dit talent om door te zetten bij belangrijke taken, zonder jezelf uit te putten.
• Het talent van de pleaser is empathie en verbindend vermogen. Als pleaser heb je een sterk ontwikkelde gevoeligheid voor de behoeften van anderen, wat helpt om harmonie te bevorderen en anderen zich gezien te laten voelen. Dit talent kun je inzetten om relaties te versterken en om te zorgen dat mensen zich gehoord voelen. Je ontwikkelt empathie zonder je eigen behoeften te vergeten, wat zorgt voor balans in je relaties.
• Het talent van de rationele denker is analytisch denken en probleemoplossend vermogen. De rationele denker zorgt ervoor dat je situaties helder kunt doorgronden en oplossingen kunt formuleren. Gebruik dit talent om objectief en bedachtzaam naar vraagstukken te kijken en bij te dragen aan onderbouwde oplossingen. Zet het in als hulpmiddel voor helderheid en visie, zonder dat het de enige manier van waarnemen hoeft te zijn.
• Het talent van de fawn zit ook in de verbinding. De fawn is vetrouwenwekkend, benaderbaar en toegankelijk. Zet dit talent in als verbinder en bemiddelaar. Maar weet waar je grens ligt.

Tot slot

Dit alles betekent niet dat trauma ‘goed’ is. Niemand wenst het zichzelf of een ander toe. Maar als het je overkomt, weet dan dat het niet het einde van je verhaal hoeft te zijn. De scheuren die het achterlaat, kunnen gevuld worden met wijsheid, met mededogen, met kracht.