Fasen bij gedragsverandering
Gedragsverandering kent een aantal fasen. En ja, ik weet dat er allerlei modellen voor zijn tegenwoordig. En dat is nu precies de reden waarom gedragsverandering vaak niet werkt. Dat gaat niet middels een model. Dat gaat ook niet door een theoretische verhandeling over gedrag.
Wat werkt dan wel?
Pas had ik een coachingstraject met iemand die zei: ‘wat er nu gebeurt, dat raakt me enorm!’. Mijn antwoord: ‘als het jou niet raakt, gaat er niets gebeuren en was het louter een theoretische verhandeling’. Dat is de kern. Het gaat bij gedragsverandering niet over nieuwe dingen in je hoofd leren alsof je een nieuwe formule in Excel leert. Verandering begint bij WILLEN en KEUZES.
Gedragsverandering: wat is dat?
Ik noem in een ander artikel al wat gedragsverandering is. Voorbeelden als: afvallen, gezonder leven, meer bewegen etc. Maar als trainer/ coach duid ik liever op andere voorbeelden:
- Niet meer dichtklappen tijdens een gesprek
- Weerbaar zijn tegen dominantie
- Je niet van de wijs laten brengen door iemand die heel ad rem is
- Zorgen dat je energiehuishouding op orde is
- Stoppen met pleasen
- Niet afhankelijk willen zijn in je relatie
- Niet alles slikken wat een ander zegt
- Niet op elke slak zout leggen
- De lat niet altijd zo hoog leggen voor jezelf
Leerdoelen
Bekijk de leerdoelen voor de training omgaan met veranderingen.
De vijf fasen
Ik onderscheid een vijftal fasen.
Ontkenningsfase (fase 1)
Gedragsverandering begint met de ontkenningsfase. Je zit in een bepaald patroon en dat heb je niet eens door. En je gelooft ook niet dat dit een vraagstuk is of een probleem. Dus je gaat door met ont-kennen, niet herkennen of erkennen. Of je wijt het aan omstandigheden, waardoor jij je zo gedraagt. Als dit er niet was of dat, dan zou jij dat niet doen. Of je geeft anderen de schuld die dit bij jou veroorzaken, waardoor je jezelf legitimeert om door te gaan met bepaald gedrag. Ontkennen is dus ook excuses vinden, anderen de schuld geven, het vraagstuk buiten jouw verantwoordelijkheid leggen.
Bewustwording (fase 2)
Fase 2 is bewustwording. Dat kan komen door een gesprek met jouw partner of met jouw leidinggevende. Of je gaat zelf bepaalde dingen inzien. Bewust duidt op weten, en bewustwording is weten in wording. Dat is nog wat anders dan bewustzijn. De vraag is: waarvan ben jij je dan bewust geworden? Nou, waarschijnlijk dat je bepaald gedrag vertoont waar je last van hebt (of krijgt).
Neem de burn-out als voorbeeld van noodzakelijke gedragsverandering (lees: burn-out is herdefiniëring van jouw identiteit). Blijkbaar heb je langere tijd zo slecht voor jezelf gezorgd dat jouw energiebalans niet meer op peil is. Bewustwording is dat je zo niet verder kunt. Jouw lichaam zegt: ‘ik heb genoeg van dit gedrag’. Bewustwording is in eerste instantie: begrijpen en weten dat je iets niet meer wilt en dat je ergens vanaf wilt.
Maar bewustwording gaat wat mij betreft verder. De vraag is: waarom had je dit gedrag nodig? Wat bracht het? In mijn artikel over gedragsverandering noem ik het voorbeeld van Mariëlle die elke avond meer dan 1 fles wijn dronk. Ze zei: ‘dat heb ik nodig want dan hoef ik niets te voelen’. Toen we daar samen over doorspraken kwamen we erachter dat het anders lag. Door de wijn kwam Mariëlle juist bij haar gevoel. Ze kwam daardoor uit haar hoofd en ze voelde op deze manier contact met zichzelf. Daarom dronk ze wijn. We hebben samen zeven andere manieren opgezocht om ook in contact te komen met jezelf.
Een ander voorbeeld is Karel, die zich heel snel aangevallen voelt en in de verdediging schiet. Karel kwam erachter dat hij thuis altijd vergeleken werd met zijn broers. Zijn drie broers waren bèta-slim en zaten allemaal op het gymnasium. En Karel was geen bèta-jongen en zat bovendien ook nog op de havo. Maar die vergelijking met anderen leverde verdedigende en defensieve communicatie op. Toen hij begreep hoe het ontstaan is en dat hem dit vroeger ook iets bracht (als overlevingsmechanisme), kwam er ruimte om de veroordeling aan de kant te zetten.
Willen (fase 3)
Dan kom ik bij fase 3 en die heb ik willen genoemd. Dat hebben we niet geleerd in dit land. We hebben geleerd wat we moeten, wat we niet mogen en als het over willen gaat hebben we hooguit geleerd wat we niet willen of waar we vanaf willen. En daar zetten we wilskracht en doorzettingsvermogen op in als zijnde instrumenten om iets niet meer te willen.
En gedragsverandering gaat nu juist over wat je wel wilt. En daar zit een vraagstuk.
Ik neem als voorbeeld de roker omdat de meeste mensen dit voorbeeld herkennen en begrijpen. De roker is altijd bezig met de volgende sigaret. Als je in de trein zit dan zoek je alweer een route voor de volgende rookpauze. Zodra de roker stopt, gaat hij/zij bezig met ‘niet meer willen roken’. Maar dan ben je in je hoofd nog steeds met roken bezig. En het gaat erom dat dat er juist niet meer toe doet. Roken is geen behoefte. Toen ik Liesbeth vroeg: ‘wat brengt het jou nu je gestopt bent met roken?’, kreeg ik als antwoord: ‘vrijheid’.
Vertel wat je wel wilt.
- Je wilt niet stoppen met roken maar vrijheid tussen de oren
- Je wilt niet afvallen maar je beter voelen en lekker in je vel zitten
- Je wilt niet af van verdedigende communicatie maar je wilt leren om zo te communiceren dat je betere relaties krijgt
Fase 4: Keuzes
Ik weet dat Keuzes buren zijn van Willen uit fase 3. Wellicht zelfs familie. Maar je maakt keuzes op basis van wat je wilt. En nogmaals: niet op basis van wat je niet wilt of niet meer wilt.
Tweede punt is: keuzes maken is wat anders dan het afvinken van rationele mogelijkheden. Keuzes raken hoofd, hart en handen. Als ze raken heb je je gecommitteerd!
- Je bent innerlijk overtuigd
- Je staat er met hart en ziel achter
- Je bent beslist en je hebt beslist
- Je pakt verantwoordelijkheid
- Je gaat ervoor!
Als de keuze niet raakt, als het een lijstje is wat je rationeel hebt afgevinkt, dan committeer je je niet, sta je er half achter, heb je niet de motivatie, pak je niet de verantwoordelijkheid, dek je je in, verschuil je je, creëer je de ja-maar en de sorry-cultuur.
Doen (fase 5)
Keuze gemaakt? Dan is het een kwestie van DOEN! Doen geeft voldoening. Je krijgt een voldaan gevoel. Hoe dat komt? Dan zit je vol van doen. Je gaat bereiken wat je voor ogen hebt. Je wordt trots op jezelf, tevreden, dankbaar en blij.
Wat aarzel je nog?
Waar hik jij tegenaan? Welke hobbel wil je nemen? Neem gerust contact met ons op!
Zoek je een schop onder je kont, omdat het bij jou niet werkt? Dan moet je niet bij De Steven zijn. Voor een stok achter de deur ook niet. Maar zoek je hulp en een stimulans, dan zijn wij er graag voor je!
Verwante informatie
Omgaan met veranderingen
Bekijk de mogelijkheden voor omgaan met veranderingen!
Verandermanagement
Voor leidinggevenden hebben wij de training leidinggeven aan veranderingen ontwikkeld:
