Behulpzaam en hulpvaardig is een kwaliteit
Ben je behulpzaam of hulpvaardig? Dan ben je bereid om jouw medemens te helpen of van dienst te zijn. Je hebt oog voor de ander. Je bent bereid om de ander te helpen, de weg te wijzen, te ondersteunen of te steunen.
In dit artikel ga ik in op:
- Kenmerken van behulpzaamheid
- De kwaliteit behulpzaam, de valkuil, de uitdaging en allergie
- Soorten hulp
- Hulp geven en ontvangen in teams
- De valkuil van hulpvaardigheid: overbehulpzaam of té hulpvaardig
Kenmerken: wanneer ben je behulpzaam?
Ben je behulpzaam ingesteld? Dan ben je gericht op de ander, attent, aardig, vriendelijk en aardig in de omgang. Je bent dienstbaar of gedienstig (ouderwets woord). Wellicht ben je voorkomend, en nodig je door jouw toegankelijke en vriendelijke uitstraling de ander uit om contact met je te zoeken. Jouw laagdrempelige uitstraling zorgt ervoor dat mensen zich snel op hun gemak voelen bij jou. Wil je wat kenmerken? Hulpvaardige mensen zijn:
- bereidwillig om de ander te helpen
- collegiaal ingesteld
- niet egoïstisch of egocentrisch
- hulpvaardig, vriendelijk en toegankelijk
- onbaatzuchtig en helpen anderen zonder dat ze daar een bijbedoeling mee hebben of zonder dat ze direct iets terug verwachten
- staan vaak niet op de voorgrond: het zijn stille helpers en dat is een talent
- begripvol en inlevend
- zorgzaam
- bereidwillig en inschikkelijk: ze kunnen zichzelf ook iets ontzeggen om de ander te helpen
Kortom: ze zien de behoefte of de nood bij andere mensen snel.
Doe de test!
Bij De Steven kun je een uitgebreide analyse doen om inzicht te krijgen in jouw kwaliteiten, eigenschappen, persoonskenmerken en valkuilen.
Zo krijg je inzicht in jouw ontwikkeldoelen.
Training en coaching
Wil je een training volgen om te ontdekken waar jouw kwaliteiten liggen? Dat kan! Bekijk de mogelijkheden:
- individuele training: spelen vanuit jouw kwaliteiten
- teamtraining kernkwaliteiten
Wanneer help je iemand?
Hulp heeft dus te maken met ‘oog hebben voor een ander’. Wanneer je dat niet hebt zal je niet zo snel hulp aanbieden of geven. Ik zou hele lijsten kunnen maken met soorten van hulp en hulpverlening. Om maar eens wat voorbeelden te noemen:
- Je helpt een ander met praktische zaken: ik help je afwassen, het huis schilderen, de tuin doen of bij de verhuizing
- Hulp bieden doe je wanneer er problemen zijn en je biedt een luisterend oor
- Je kunt financiële hulp bieden door iemand een gift te geven of een geldlening te verstrekken
- Je helpt iemand door te adviseren
- Hulp bieden kan zijn: iemand aanmoedigen, steunen of stimuleren
- Je kunt bijdragen aan, meewerken of bijspringen
Afhankelijkheidsrelaties!
Het geven van hulp heeft grenzen. Creëer je met je hulp een afhankelijkheidsrelatie, dan help je de ander ten diepste niet. Dat is een kardinaal punt dat zich hier aandient. Breng je iedere dag eten naar de arme buurman of leer je hem om aardappels te verbouwen en groenten te kweken in de eigen tuin?
En het hilarische op dit punt is: is de buurman afhankelijk van jouw hulp of ben jij afhankelijk van de waardering die je krijgt voor bewezen diensten? Kort gezegd komt het hierop neer: wie is er nu verslaafd aan hulp? De helper zelf of de geholpene.
Je helpt iemand écht wanneer je hem/haar zover brengt dat hij jouw hulp niet meer nodig heeft.
Waarom andere mensen helpen?
De vraag is wat de motor of drijfveer is om andere mensen te helpen. Waarom doe je dat? Ik noem een paar voorbeelden:
-
Kernwaarde
Behulpzaamheid of hulpvaardigheid kan een kernwaarde of persoonlijke waarde zijn. Wanneer behulpzaamheid een persoonlijke waarde voor je is dan kun je er niet zonder en gaat het vanzelf. Een ander helpen is dan als het ware op jouw lijf geschreven.
Herken je dat? -
Norm
Normen vertellen ons wat we ‘moeten’ en ‘wat we niet mogen’. Normen kunnen ook de motor zijn om iemand te helpen. Een paar voorbeelden:
- ‘je kunt het niet maken om je eigen inrit sneeuwvrij te maken en die van die oude buurvrouw te vergeten’
- ‘ze hebben je nodig: je kunt het toch niet maken om ze nu te laten stikken’
- ‘als je vrienden in nood zitten, moet je ze helpen’
- ‘je kunt je kind toch niet in de kou laten staan wanneer hij/zij in de financiële prut zit?’
-
Kwaliteiten
Behulpzaamheid is ook een kernkwaliteit. Het heeft vaak een verbinding met andere kwaliteiten:
- Gericht op de ander
- Aardig en vriendelijk
- Open en benaderbaar
- Verbindend
- Mensgericht
- Collegiaal
- Etc.
-
Liefde
Een ander kun je helpen omdat je de ander liefhebt. Je voelt warmte en genegenheid voor de ander. Je bent loyaal en trouw.
Ook naastenliefde kan een waarde zijn wat jou drijft om de ander te helpen. Je kunt geraakt zijn door de situatie waarin de ander zich bevindt. -
Angst
Misschien klinkt het gek maar ook angst kan een drijfveer zijn om anderen te helpen. Angst voor afwijzing, angst om niet gewaardeerd te worden of angst om te begrenzen of nee te zeggen. Iemand zei pas: ‘eigenlijk wou ik het niet maar ik durfde geen nee te zeggen’.
-
Behoefte aan waardering
Door hulp te geven voorzie je in de behoefte van de ander. En toch is dat te eenzijdig belicht. Hulp geven voorziet namelijk ook in de eigen behoeften. Opmerking als: ‘wat fijn dat je er altijd voor me bent’ of ‘bij jou kan ik altijd terecht’ duiden op een stuk waardering die ik krijg voor de aangeboden hulp. En die waardering is voor veel mensen de brandstof om maar door te gaan met ‘hulp verlenen’.
Hulpvaardigheid in teams en organisaties
Hulpvaardigheid in teams en organisaties kan een belangrijke rol spelen. Zie je jouw collega staan of ga je je er aan voorbij? Zijn we collegiaal ingesteld en staan we samen voor de klus of werkt ieder voor zich en doet ieder het zijne. Behulpzaam zijn heeft dus ook te maken met een ander aspect namelijk samenwerken.
- Zijn teamleden bereid om een stapje harder te lopen
- Ondersteunen teamleden elkaar?
- Moedigen teamleden elkaar aan en stimuleren ze elkaar?
- Durven ze hulp te vragen en wordt er ondersteuning geboden als ze hulp vragen?
- Kijken teamleden bij elkaar over de schutting? Denken ze met elkaar mee?
Hulp en communicatie
Het thema ‘helpen en hulp’ raakt heel veel andere thema’s zoals communicatie, assertiviteit en persoonlijk leiderschap of autonomie. Vaak worden hulpvragen niet gesteld maar worden er SOS signalen afgeschoten. Daarmee bedoelen we dat de hulpvraag onduidelijk is. Een voorbeeld? Iemand is de sleutels kwijt bij jou thuis. Hij zegt niets maar gaat onrustig rondlopen. Eigenlijk bedoelt hij (non-verbaal) de vraag te stellen: zou je me even willen helpen zoeken? Een eenvoudig voorbeeld maar voor veel mensen herkenbaar.
Een duidelijke hulpvraag stellen is dus een kunst. Dat is één kant van de medaille. De andere kant is er ook namelijk: ga eens in op hulpvragen die gesteld worden en probeer te vermijden om in te gaan op vragen die niet worden gesteld.
Een derde aspect is: geen hulp durven vragen. Soms hebben mensen last van vraagverlegenheid. Ze hebben wel hulp nodig maar ze zeggen niets. Dat raakt vraagstukken rond assertiviteit.
Een vierde aspect is: geen hulp vragen maar opeisen en claimen. Oftewel: de ander geen ruimte geven om ‘nee’ te zeggen maar de ander bijna dwingen om te helpen.
Rol van de leidinggevende
Leidinggevenden hebben op de werkvloer een belangrijke rol wanneer het gaat over hulp geven en ontvangen. Soms biedt de leidinggevende hulp door daadwerkelijk te helpen maar leidinggevenden bieden vooral ook hulp door te begeleiden, te stimuleren, aan te moedigen en ook door loslaten. Je helpt jouw medewerkers wanneer je ze stimuleert om taak- of vakvolwassen te worden. Het thema hulp geven en ontvangen speelt een belangrijke rol bij leiderschapsontwikkeling.
Het geheim van hulp bieden
Het geheim van hulp geven ziet er als volgt uit: je helpt een ander pas écht wanneer hij/zij op termijn geen hulp meer nodig heeft. Ik weet dat dit niet in alle gevallen mogelijk is. Soms hebben mensen voortdurend hulp nodig bijvoorbeeld bij ziekte of ouderdom. Toch is het goed voor de hulpverlener om notie te nemen van de stelling. Iemand echt helpen is zorgen dat je misbaar bent. Je voorkomt daarmee dat de ander van jou afhankelijk wordt.
Overbehulpzaamheid
Over-behulpzaam en over-hulpvaardigheid is een valkuil. Ben je soms in overtrokken mate behulpzaam? Merk je dat het jou veel energie kost? Of merk je dat anderen soms niet op jouw hulp zitten te wachten? De valkuil heeft een aantal kenmerken:
- Je gaat in op hulpvragen die niet gesteld zijn: je meent zelf dat de ander behoefte heeft aan jouw hulp terwijl dit niet het geval is
- Je biedt wel hulp maar de werkelijke hulpvraag heb je niet gehoord: je biedt dus andere hulp dan waarom gevraagd wordt
- Je wordt bemoeizuchtig, belerend of betuttelend
- Je gaat voor een ander uitmaken wat voor hulp hij nodig heeft
- Je gaat bedisselen en bemoederen
- Je raakt overbetrokken of je wordt over-zorgzaam
- Je staat altijd voor iedereen klaar
- Je verwent de ander teveel of je gaat de ander pamperen
- Je meent de hulpvraag van de ander te begrijpen maar je gaat teveel uit van eigen perceptie
- Je ziet het verschil niet tussen hulp bieden en hulpstuk zijn bij de stofzuiger
- Je vindt het moeilijk om met grenzen om te gaan
- Je cijfert jezelf helemaal weg en je offert jezelf op
- Je biedt hulp ten koste van je eigen gezin waardoor er geen aandacht is voor eigen behoeften.
De valkuil van de hulpvrager
De voorbeelden die ik noem gaan alleen nog maar over de valkuilen die horen bij hulp geven. Ook hulp ontvangen telt diverse valkuilen zoals:
- Je wordt afhankelijk of je stelt je afhankelijk op
- Je overvraagt de ander
- Je eist de hulpverlener op: je gaat claimen
- Je gaat ervan uit dat de ander altijd voor je klaar staat
- Andersom kan ook: je hebt hulp nodig maar je durft niet te vragen
Gevolgen
Wat zijn de gevolgen van over-behulpzaamheid? Ik noem er een paar:
- Het wordt een energielek of energievreter: je wordt qua energie leeggezogen door anderen
- Je verliest jezelf of je raakt jezelf kwijt
- Het gaat ten koste van je gezin
- De ander wordt afhankelijk van jou
- Er komt een soort emotionele verstrengeling die niet gezond meer is
Waar ligt de grens?
Waar ligt de grens tussen de kwaliteit ‘behulpzaam’ en de valkuil ‘over-behulpzaam’? Hoe weet je waar die grens precies ligt? Het antwoord is heel eenvoudig: dat voel je. Wanneer je qua energie leeggezogen wordt door de ander dan is de grens gepasseerd. In dat geval is het een energievreter. Anders gezegd:
- Ben je tot steun voor de ander of gebruikt de ander jou als aanleunwoning?
- Ben je hulpvaardig of heb je de aap op de nek?
Haal je eigen waardering uit aangeboden hulp?
Door hulp te geven voorzie je in de behoefte van de ander. En toch is dat te eenzijdig belicht. Hulp geven voorziet namelijk ook in de eigen behoeften. Opmerking als: ‘wat fijn dat je er altijd voor me bent’ of ‘bij jou kan ik altijd terecht’ duiden op een stuk waardering die je krijgt voor de aangeboden hulp. En die waardering is voor veel mensen de brandstof om maar door te gaan met ‘hulp verlenen’.
In het autonomieproces is dit een stuk bewustwording. Klaar staan voor een ander is gewoon ook klaar staan voor jezelf. Niets mis mee, maar wel belangrijk om te weten.
Hulp geven en hulp ontvangen: een balans
Hulp geven en ontvangen heeft met autonomie te maken:
- Een autonoom mens die hulp ontvangt: is zich bewust van het feit dat hij niet alleen door het leven kan en de kwaliteit van anderen nodig heeft in dit bestaan. Daarbij erkent en aanvaardt hij de ander in zijn/haar eigenheid.
- Een autonoom mens die hulp biedt: is zich bewust dat de ander niet alleen door het leven kan en erkent de kwaliteit van zichzelf waardoor hij/zij iets toevoegt aan het bestaan van de ander.
Wanneer geven en ontvangen (vragen) in balans is, erkennen we ten diepste de zelfstandigheid van de ander en de zelfstandigheid van onszelf.
Is behulpzaam hetzelfde als zorgzaam?
De vraag is natuurlijk of behulpzaamheid hetzelfde is als zorgzaam. Zorgzaam is ook een kwaliteit. Wanneer je zorgzaam bent heb je oog voor de ander. Je ziet snel de behoeften of de nood bij jouw medemens. Je merkt snel op dat jouw medemens zorgen heeft.
En ik denk dat je daarna jouw hulp gaat aanbieden. Er is dus verschil tussen behulpzaam en zorgzaam, maar ze horen wel dicht bij elkaar.
Hulp bieden en teleurstelling
Hoe vaak zien we het om ons heen dat mensen teleurgesteld zijn in een ander. ‘Jarenlang stond ik voor jou klaar en nu het erop aankomt in mijn leven ben je nergens?’ Op dat moment ben je in de hulpverlening ver over de eigen grens gegaan en heb je in je eigen hoofd verwachtingen gecreëerd die niet realistisch zijn. Mijn antwoord in dit geval zou zijn: ‘we zijn niet te koop’. In feite is dit een vorm van emotionele chantage. De ander heeft er namelijk zelf voor gekozen om zijn/haar hulp aan te bieden. Met andere woorden: het is niet handig om er een ruilhandel van te maken.
Leerdoel en allergie
De allergie van behulpzaam is egoïsme en egotripperij. Zeg maar mensen die alleen maar aan zichzelf denken en die onverschilig zijn als het over het lot van anderen gaat. Leerdoelen die erbij horen:
- grenzen leren aangeven: eigen grenzen bewaken, niet over andermans grens heengaan, zorgen dat anderen niet over de eigen grens heengaan.
- autonomie
Training kwaliteiten
Wil je een training volgen om te ontdekken waar jouw kwaliteiten liggen?
Dat kan! Bekijk de mogelijkheden:
- individuele training: spelen vanuit jouw kwaliteiten
- teamtraining kernkwaliteiten
Wat is talent?
De Steven verzorgt training en coaching gericht op talentontwikkeling. We zetten dit in bij o.a.
- talentgesprekken, individuele coaching gericht op loopbaan en outplacement
- binnen teams: trajecten gericht op teamontwikkeling.
