Gebrek aan aandacht voor de onderstroom leidt tot verzuim!
Gebrek aan aandacht voor de onderstroom binnen de organisatie kan leiden tot ziekteverzuim. Managers en leidinggevenden hebben nogal eens de neiging om hun aandacht teveel op de bovenstroom te richten. In dit artikel gaan we in op de vraag hoe ziekteverzuim ontstaat in de onderstroom van de organisatie.
Onderstroom binnen jouw organisatie
In een ander artikel hebben we uitgelegd wat onderstroom en bovenstroom is. Kort gezegd: de bovenstroom is alles wat meetbaar en tastbaar is. Het is het deel van de ijsberg (10%) wat boven water ligt. We noemen het wel de concrete, harde of zichtbare zaken. In verzuimtermen gesproken hebben we het dan over het verzuimreglement, het verzuimprotocol, regelgeving vanuit de Wet Verbetering Poortwachter of bijvoorbeeld de verzuimcijfers.
De onderstroom van jouw organisatie is die 90% die niet zichtbaar is en wat niet concreet is. Je treft daar o.a. de bedrijfscultuur van jouw organisatie maar ook de drijfveren, gezamenlijke waarden en gevoelens van macht of onmacht, vertrouwen of wantrouwen, veiligheid of onveiligheid. We duiden het wel aan als de onderbuik of de onderbuikgevoelens van de organisatie. Veel leidinggevenden besteden 80% van hun tijd aan de 10% van de bovenstroom en ze besteden 20% van hun tijd aan de 90% van de onderstroom. Hebben we dat onderzocht? Nee, daar gaat het namelijk niet om. Wat onderzocht is, zit ook in de bovenstroom overigens. Het is een gevoel wat we in dagelijkse praktijk meebrengen vanuit ons werk bij organisatieveranderingen en bij trajecten om het verzuimpercentage omlaag te brengen binnen organisaties.
Training duurzame inzetbaarheid
Bekijk de mogelijkheden voor de training duurzame inzetbaarheid.
Training verzuim en inzetbaarheid
Bekijk de mogelijkheden voor de training verzuimmanagement.
Wat voor invloed heeft de onderstroom op verzuim?
Over wit en zwart verzuim is doorgaans weinig discussie. Zwart verzuim is ongeoorloofd (fraude) en wit verzuim is onontkoombaar (operatie, herseninfarct, hartinfarct etc.). Grijs verzuim is een stuk wat meer ongrijpbaar is en waar de vraag altijd speelt of er nog arbeidsmogelijkheden zijn. Uiteraard zit in het grijze deel ook het deel wat neigt naar burn-out, uitputtingsverschijnselen, overspannenheid, stressklachten, spanningsklachten, verzuim wat ontstaat door teamconflicten, verstoorde verhoudingen met de werkgever of onwerkbare situaties.
Factoren die van belang zijn
We noemen een aantal factoren in de onderstroom die belangrijk zijn zoals:
- Leiderschap: goed leiderschap doet verzuimcijfers dalen en slecht leiderschap doet verzuimcijfers stijgen.
- Duidelijkheid: wat moet jouw medewerker doen om het ‘goed’ te doen of anders gezegd, wat wordt er van jouw medewerker verwacht? Als dat duidelijk is, draagt het bij aan de gezondheid van de organisatie en van de medewerker. Maar indien dat niet duidelijk is, draagt het bij aan ziekteverzuim.
- Invloedsfeer: zijn er targets, KPI’s, doelstellingen die binnen de invloedsfeer liggen van jouw medewerker? Of worden er zaken gevraagd van jouw medewerkers die niet haalbaar zijn omdat ze buiten hun invloedsfeer ligge? Bekijk ook ons artikel over het stellen van doelen.
- Veilige sfeer: is er een sfeer waarbij medewerkers zich kunnen uitspreken zonder dat ze een blad voor de mond hoeven te nemen? Is er onderling vertrouwen?
- Waardering en respect: ervaren jouw medewerkers dat ze gerespecteerd en gewaardeerd worden? Krijgen ze wel eens een compliment voor het werk wat ze doen? Of krijgen ze alleen een correctie als ze iets niet doen of als ze iets vergeten zijn?
- Toegevoegde waarde: bied je jouw medewerkers werk wat zinvol is en wat toegevoegde waarde heeft voor hun eigen ontwikkeling maar ook voor jouw organisatie?
- Verantwoordelijkheden en bevoegdheden: Hebben jouw medewerkers alleen verantwoordelijkheden? Of hebben ze ook bevoegdheden? Mogen ze zelfstandig beslissingen nemen om bijvoorbeeld hun werkzaamheden zo uit te voeren zoals ze dat graag willen? Of wordt hun alles voorgezegd en voorgekauwd?
- Betrek je jouw medewerkers bij tactische beslissingen of zijn ze er alleen voor de uitvoer van het werk?
- Is er ook iets van een ‘WIJ-gevoel’ en gezamenlijkheid of wordt er een onderlinge competitie en strijd geleverd iedere dag?
- Zijn er teamleden die buiten de groep vallen? Wordt er gepest op het werk?
- Is er sprake van machtspelletjes? Of zijn er diplomatieke spelletjes en verborgen agenda’s?
- Lees ook: demotivatie na de reorganisatie!
Verzuim overkomt je niet!
Verzuim overkomt je niet als organisatie. Anders gezegd: het overkomt je ten dele. Niemand kan ziekte voorkomen en niemand kan verzuim uitsluiten, zelfs niet met de beste verzuimmaatregelen ter wereld. Maar verzuimaanpak gaat vooral over dat deel waar je wel wat aan kunt doen. Gebrek aan aandacht voor de onderbuikgevoelens binnen de organisatie kan ziekte en verzuim veroorzaken. We zien het als een mogelijke oorzaak.
Ziekteverzuim door organisatieverandering
Organisatieverandering zoals het sluiten van een vestiging, het afstoten van bepaalde bedrijfsonderdelen, inkrimping, ontslagaanzegging, sluiten vestiging kunnen leiden tot ziekteverzuim.
-
Sluiten van een vestiging veroorzaakte mentale problemen bij medewerkers
De vestiging van een productiebedrijf werd gesloten en alle medewerkers moesten voortaan werken vanuit een andere plaats. Sommigen werkten er al 18 jaar. Anderen meer dan 25 jaar. Maar ze konden er moeilijk aan wennen om te werken op de nieuwe vestiging. Qua afstand viel het wel mee. Maar het gevoel bleef dat ze iets moois kwijtgeraakt waren en dat ze als het ware bij een nieuw bedrijf in dienst gekomen waren. Een nieuwe vestiging met een minder informele cultuur dan ze gewend waren. Grootser opgezet, strakkere lijnen. Het leidde bij een aantal medewerkers tot ziekteverzuim.
-
De Steven mocht de training omgaan met veranderingen uitvoeren
De organisatie zag de problematiek en ook dat het ziekteverzuim gestegen was naar 11% met name onder de groep mensen die zijn overgeplaatst naar de andere vestiging. Samen met de directie hebben we de training omgaan met veranderingen opgezet. In dit geval zag het traject er als volgt uit:
- informatiebijeenkomst voor het middenkader met als insteek te zorgen voor een goede voorlichting over de training en voor welke medewerkers dit effectief zou kunnen zijn
- individuele intakegesprekken met betrokken medewerkers
- een trainingstraject in groepen van 6 personen en voor sommigen een individueel coachingstraject
-
Organisatieverandering en reorganisaties beïnvloeden gezondheid werknemers
In 2009 al deed de FNV onderzoek naar gezondheidsklachten door onzekerheid op het werk. Eén van de conclusies was dat een reorganisatie bij 41% van de medewerkers leidde tot gezondheidsklachten: stress, slapeloosheid en zelfs depressie. Oorzaken zijn legio maar vaak te wijten aan gebrekkige communicatie binnen de organisatie en aan het negeren van de onderstroom.
Wat is ziekteverzuim?
Dit artikel is geschreven in de serie over: ziekteverzuim, wat is dat?
