Kritiek geven en ontvangen: hoe doe je dat?
Kritiek geven en ontvangen is een veel voorkomend leerdoel zowel in teams als individueel. Bovendien is het vaak een onderwerp voor de training communicatie, teamontwikkeling, autonomie en persoonlijk leiderschap.
Wat is kritiek geven en hoe doe je dat? Wat is kritiek ontvangen op de juiste wijze? Dit artikel gaat met name in op:
Kritiek heeft vaak veel meer impact dan wij denken. Kritiek kan ons diep raken als mens. Misschien ken je dat gevoel ook wel: dat je zo geraakt was door kritiek die je kreeg dat je er dagen mee rondliep. Toch wil kritiek ons ook voorthelpen om er beter van te worden, om blinde vlekken te vermijden, om te veranderen of om de comfortzone te verruimen.
Training en coaching
Bekijk onze trainingen gericht op:
- autonomie
- persoonlijk leiderschap
- persoonlijke ontwikkeling
Leerdoelen autonomie
Wat zijn de leerdoelen gericht op autonomie of persoonlijk leiderschap?
Bekijk ze hier!
Betekenis en definitie
Kritiek: wat is dat eigenlijk? Kritiek kan een afkeuring zijn van iets of een aanwijzing van een gebrek. Het kan een aanwijzing zijn van mogelijke gebreken die je constateert. Het kunnen aanmerkingen zijn op iets of iemand. Vaak is kritiek erop gericht om een verandering te bewerkstelligen. Je wilt de situatie veranderen of je wilt de persoon veranderen. Kritiek is dus heel wat anders dan feedback. Feedback is er niet op gericht om iemand of iets te veranderen. Vaak wordt gesproken over het brengen van positieve kritiek. De praktijk leert echter dat kritiek uiten vaak op een negatieve manier gaat zelfs al zijn de bedoelingen erachter positief.
Kritiek geven
Bij het geven van kritiek gaat het om gelijkwaardigheid en respect. Dat wil zeggen: je speelt het niet op de man of vrouw en je houdt je bij de feiten. Gebeurt dat niet dan zie ik een tweetal situaties ontstaan:
Je stelt je boven de ander
Wanneer je kritiek geeft en je stelt je boven de ander dan:
- Kun je belerend of betuttelend overkomen
- Communiceer je in de ouderrol
- Zul je wel even voorschrijven hoe het precies moet
- Speel je het op de man of vrouw
- Haal je de ander wellicht zelfs onderuit
- Creëer je weerstand bij de ander die onnodig is
Je stelt je ondergeschikt op
Wanneer je je ondergeschikt opstelt bij het geven van kritiek dan:
- Spreek je je niet uit (je houdt teveel rekening met de ander of je bent bang dat de ander boos of verdrietig wordt)
- Erger je je wel maar je spaart jouw gevoelens op
- Kun je de relatie met de ander schaden omdat je je niet uitspreekt
- Ben je niet assertief
Leerdoelen
Mogelijke leerdoelen zijn:
- positief opbouwende kritiek leren geven
- op een goede wijze duidelijk maken dat je goede bedoelingen hebt wanneer je kritiek geeft
- voorkomen dat je de criticaster bent
- op een goede wijze kritiek ontvangen en voorkomen dat je verkeerd reageert
- voorkomen dat je kritiek persoonlijk opvat
- voorkomen dat je direct in de verdediging schiet of in de aanval
- voorkomen dat je kritiek teveel op jezelf betrekt
Enkele leerdoelen omtrent het geven en ontvangen van kritiek heb ik voor jou uitgewerkt gericht op communicatie, gesprekstechnieken en feedbackvaardigheden.
Behoeften als basis
De basis voor het geven van kritiek ligt in feite bij jouw behoeften van jezelf en bij de behoeften die je constateert bij anderen. Is er een mismatch tussen jouw behoeften en behoeften van de ander? Blijkbaar wel anders ben je niet uit op een verandering.
Ik duid dit met een voorbeeld. Je ergert je aan de rotzooi in de woonkamer. Jouw behoefte aan ordelijkheid wordt niet vervuld. Je voelt ergernis (behoeften en gevoelens gaan altijd samen). Belangrijk is dat je in jouw communicatie aansluit op de werkelijke behoefte. Dat is het verschil in positieve en negatieve kritiek.
Positieve kritiek
Positieve kritiek sluit aan op de behoefte die je ervaart. Je vertelt wat je wilt (in plaats van dat je vertelt wat je niet wilt). Voorbeelden:
- Ik zou het bijzonder op prijs stellen dat de woonkamer er netjes uitziet (eigen behoefte verwoorden).
- Wat zouden jullie er van vinden dat we er met elkaar voor zorgen dat we de woonkamer voortaan netjes houden? (proberen aan te sluiten bij de behoeften van de ander).
- Of een combinatie: Ik zou het bijzonder op prijs stellen dat de woonkamer er netjes uitziet. Wat zouden jullie er van vinden dat we er met elkaar voor zorgen dat we de woonkamer voortaan netjes houden?
Constructieve en opbouwende kritiek geven: hoe doe je dat?
Opbouwende en constructieve kritiek is essentieel voor groei en ontwikkeling. Het vereist specifieke, respectvolle, aanmoedigende feedback gebaseerd op feiten. Bewustzijn, positiviteit en duidelijkheid zijn sleutelwoorden voor effectieve kritiek. Geef anderen de ruimte om te groeien.
Negatieve kritiek
Negatieve kritiek sluit niet aan op de werkelijke behoeften. Je vertelt in dat geval vooral wat je niet wilt of je beschuldigt de ander. Voorbeelden?
- sorry, hoor, ik bedoel het hartstikke positief maar ik vind dat jullie er een rotzooi van maken in de woonkamer (dit is negatieve kritiek in een positief jasje)
- ik probeer de boel steeds netjes te houden maar wat ik ook doe: ik zie dat jullie er geen waarde aan hechten (klagen!)
Betrek je kritiek teveel op jezelf?
Betrek je kritiek teveel op jezelf? Maak je het groter dan het werkelijk is? Vat je het erg negatief op? Lees dan dit artikel:
Met kritiek omgaan in een leidinggevende functie
Als leidinggevende kan het soms ook lastig zijn om te gaan met kritische teamleden. Lees verder:
Leren om kritiek te ontvangen
Kritiek ontvangen op de juiste wijze is een leerdoel voor veel mensen. Hoe ontvang je kritiek? Voel je je snel aangevallen? Betrek je het op jezelf? Schiet je snel in de verdediging. Of juist in de aanval?
Hoe geeft de ander kritiek? Laat ik vandaag eens beginnen met de ander.
De ander stelt zich boven jou!
Stelt de ander zich op boven jou? Komt de ander belerend, over-zorgzaam of betuttelend over? Communiceert de ander vanuit de ouderrol naar jou? Heb je het gevoel dat je de les wordt gelezen of dat de ander je de waarheid eens goed probeert te vertellen?
De ander stelt zich ondergeschikt op!
De ander kan zich ook ondergeschikt opstellen. Hoe? Door zich niet uit te spreken, door zich half uit te spreken. Kortom: door niet open en eerlijk te zijn over eigen gevoelens. Overigens zal dat de relatie op termijn schaden.
Hoe reageer je?
Eerst dit: hoe de ander zich ook gedraagt bij het uiten van kritiek, laat je niet raken en laat je niet meesleuren in de emoties van anderen. Persoonlijk leiderschap of autonomie betekent dat je niet te intimideren bent door anderen en dat je je niet laat meesleuren in de gevoelens van andere mensen.
Een tweetal reacties breng ik onder jouw aandacht.
- Je klapt dicht en je weet niets meer te zeggen of je betrekt het teveel op jezelf (je stelt je onder de ander)
- Je slaat terug en zegt: kijk ook maar eens naar jezelf! (je stelt je boven de ander)
Het zijn voorbeelden van ineffectieve communicatie. Daardoor houd je de vicieuze cirkel in stand. De kunst is om te leren: wat bedoelt de ander? Wat wil de ander zeggen tegen jou? Wat zegt het over je als je deze kritiek krijgt?
Persoonlijke aanval
Veel mensen vinden het moeilijk om kritiek te krijgen. Vaak ervaart men het als een persoonlijke afwijzing of voelt men zich persoonlijk aangevallen. Wanneer je je te persoonlijk aangesproken voelt wanneer je kritiek krijgt, identificeer je jezelf teveel met de inhoud van de boodschap. De kritiek betrek je teveel op jezelf. In feite hoor je niet eens meer wat er gezegd wordt, zo ben je met jezelf bezig. Relativeren is dus een hulpmiddel.
Op de persoon gespeeld
Kritiek waarbij op de man of vrouw wordt gespeeld heeft geen enkele zin. Mensen geven kritiek omdat ze willen dat de situatie of een persoon verandert. Maar wanneer men het op de man of vrouw speelt bereikt men niets. Wanneer je negatieve kritiek krijgt, is het goed om te beseffen dat het ook iets over de ander zegt. De vraag is of de ander het wel zo negatief bedoelt of dat hij/zij het moeilijk vindt om kritiek te geven.
Kritiek, advies of feedback: wat is het verschil?
Weet je wat het verschil is tussen kritiek, advies of feedback? Wij hebben het voor je uitgewerkt. Lees verder: kritiek, advies of feedback.
Feedback geven en ontvangen binnen teams
Voor teams hebben wij de training feedback geven en ontvangen ontwikkeld. Een belangrijk onderwerp daarbij is: kritiek geven en ontvangen.
Kritiek en het autonomieproces
Kritiek hebben wij benoemd als één van de tien ijkpunten van persoonlijke ontwikkeling en autonomie. De basis is: je bent verantwoordelijk voor de wijze waarop je kritiek geeft. En wil je jouw boodschap goed overbrengen dan vereist dat duidelijkheid enerzijds en wijsheid anderzijds. Het heeft geen zin om de ander onderuit te halen. Je bent niet verantwoordelijk hoe de ander kritiek ontvangt. Dat is de ander zelf namelijk.
-
Gevoelens
Kritiek kan allerlei negatieve gevoelens oproepen zoals:
- ik voel me aangevallen
- ik voel me afgewezen
- Ik voel me minder dan een ander
- ik doe het nooit goed
- ik voel me gekleineerd
- ik kan het niet van me afzetten en loop er dagen mee rond
-
Hoogsensitief en kritiek
Mensen die hoogsensitief zijn ervaren kritiek vaak als vervelender dan andere mensen. Ze kunnen zich helemaal laten meevoeren in hun negatieve gevoelens. Dagen lopen ze ermee rond.
Relatie met jouw persoonlijke eigenschappen: kritisch
Kritiek geven heeft ook te maken met jouw karakter oftewel met jouw persoonlijke eigenschappen. Ben je van nature kritisch, alert en waakzaam? Dan zul je je niet maar zo wat aan laten praten. Jouw valkuil is dat je over-kritisch bent. Ben je daarentegen goed van vertrouwen? Dan ben je soms wellicht te weinig kritisch en zelfs naïef.
Training en coaching
Bekijk onze trainingen gericht op autonomie of bestel het e-book: persoonlijke ontwikkeling dat doe jezelf!
Bestel de online training: autonomie en persoonlijk leiderschap!
In onze webshop kun je de training autonomie en persoonlijk leiderschap aanschaffen!
