Mijn kind is verslaafd
Deze week sprak ik met Arno. Het gesprek ging over zijn oudste zoon, Frank, die verslaafd is geraakt aan verdovende middelen. Arno vertelde hoe hij als vader reageerde toen hij hierachter kwam. De eerste reactie van Arno was: "Die jongen heeft écht een probleem!" Arno keek voor zich uit. Zijn mondhoeken trilden. Ik vroeg: "Klopte het dan niet dat die jongen van jullie een probleem had?" Arno zei: "Nee, ik dacht altijd van wel, maar het klopt niet. Weet je wat het is, Jan? Ik ben erachter gekomen dat niet alleen Frank een probleem had maar dat wij samen als familie een probleem hadden."
Hoe ziet die familie eruit?
Arno en Liesbeth hebben vier kinderen. Frank is de oudste (18), daarna komen Myrthe (16), Lydia (14) en Wout (12). Arno zei: "Wij hebben met bepaalde gedrags- en relatiepatronen de verslaving van Frank in stand gehouden."
Verslaving is niet een oorzaak, maar een gevolg
Ik wil benadrukken dat verslaving een gevolg is. Arno vertelde dat dit ook het geval was bij Frank. Jarenlang worstelde Frank met emotionele blokkades en identiteitsvragen, en jarenlang heeft hij zich niet gehoord of gezien gevoeld. Frank voelde zich aangetrokken tot verdovende middelen als een manier om met de realiteit van het leven om te gaan. En hoewel hij wist dat dit fout was, ging hij door. Diep in zijn hart voelde Frank zich vaak schuldig. Hij vond dat hij zijn ouders, broertje en zusjes tekortdeed. Juist dat maakte dat hij nog dieper in het moeras van de verslaving terechtkwam.
De kracht van systemisch coachen
Wat is systemisch coachen? Je leest het in dit artikel.
Schuld en schaamte bevorderen destructie
Schuldgevoelens wijzen er doorgaans op dat je niet aan de maatschappelijke norm, de familienorm, of je eigen normen voldoet. Voel je de link al? Frank voelde zich schuldig: hij schoot tekort. Dat komt omdat hij zich verantwoordelijk voelde voor het welbevinden van de gezinsleden maar ook omdat hij loyaal was aan hen. Het niet voldoen aan die norm verergerde zijn probleem. Bovendien is het zo dat, wanneer er binnen een gezin sprake is van een verslaving, familieleden, hoewel vaak onbewust, de verslaving kunnen ondersteunen door hun eigen gedragingen en reacties op de verslaafde.
Verschillende rollen binnen het gezin bij verslaving
Ik noem een paar rollen binnen het gezin die van belang zijn bij verslaving:
- Frank als verslaafde: Hij gebruikt iets waar hij vertrouwen uit put en denkt dat hij niet meer zonder kan.
- Arno, de vader, heeft een cruciale rol. Hij is de veroordelaar of controleur. Uit de behoefte om Frank te beschermen, reageert hij met scherpe kritiek en verwijten. Zijn controlerende manier van ingrijpen creëert veel spanning in het gezin en draagt zo bij aan het voortzetten van de verslaving door zijn autoritaire houding.
- Liesbeth, de moeder, is de facilitator. Zij laat niet alleen Franks verslaving toe, maar helpt deze actief door bijvoorbeeld verdovende middelen te kopen, Frank geld te geven of zijn gedrag goed te praten. Haar acties komen voort uit liefde en bescherming, maar verergeren de situatie.
- Myrthe en Lydia, de zussen, proberen de harde reactie van hun vader te verzachten. Ze steunen Frank door in het geheim verdovende middelen te geven, in een poging hem te helpen en de spanning in het gezin te verminderen.
- Wout, de jongste, wordt "het goede kind" binnen de familie. Hij wordt geprezen omdat hij goed presteert op school en als voorbeeld wordt genoemd hoe het ook kan. Dit versterkt Franks gevoel van minderwaardigheid.
Zo had ieder een rol in de problemen van verslaving. (Lees ook mijn artikel over de zondebok binnen de familie.)
Wat vertelt het systemisch?
In het geval van Frank en zijn familie zien we dat de dynamiek rondom de verslaving doorwerkt in de relaties binnen het gezin. Elke familie heeft een bepaalde balans en wanneer één lid uit balans raakt, zullen de anderen zich aanpassen om die balans te herstellen, zelfs als dat schadelijk is.
Bijvoorbeeld:
- De moeder die Franks verslaving faciliteert, doet dit waarschijnlijk om de vrede in het gezin te bewaren en Frank veilig te houden, zelfs ten koste van zichzelf.
- De vader die de verslaving veroordeelt, probeert zijn rol als "leider" van het gezin te handhaven, maar kan door zijn harde houding verdere verwijdering veroorzaken.
- De broers en zussen voelen zich mogelijk genegeerd of onzichtbaar en nemen rollen op zich die bijdragen aan het verbergen of compenseren van Franks gedrag.
Wat is nu het probleem?
Is Frank nu het probleem in dit verhaal? Nee, het grote vraagstuk is dat wij als familie niet erkennen dat we een rol hebben in dit vraagstuk en dat we medeverantwoordelijkheid dragen. Daar ligt ook deels de weg naar een oplossing: er moet gefocust worden op het geheel, waarbij de familie leert om hun eigen gedrag en patronen te herkennen. Moeder Liesbeth moet leren grenzen te stellen en niet meer faciliterend op te treden, ook al vindt ze dat moeilijk. Vader moet misschien zijn harde oordeel bijstellen en leren hoe hij op een ondersteunende manier kan communiceren met Frank. De gezinsdynamiek moet in balans worden gebracht, wat alleen kan door middel van open communicatie en professionele begeleiding.
Life coaching
Wil je werken aan jouw persoonlijke ontwikkeling? Loop je aan tegen bepaalde situaties in jouw leven waar je hulp bij nodig hebt?
Aarzel niet langer maar neem contact met ons op! Graag zetten wij met jou de mogelijkheden op de rij!
