home / persoonlijke ontwikkeling / kernkwaliteiten / sociaal

Sociaal, té sociaal, asociaal en sociale vaardigheden

Sociaal is een kernkwaliteit

Sociaal is een karaktertrek of karaktereigenschap. Ik zou het ook een kernkwaliteit kunnen noemen. Ben je sociaal? Dan heb je oog voor jouw medemens, je bent begaan met de ander en medemenselijkheid is iets wat bij je past. Wie sociaal is begrijpt en voelt aan hoe mensen met elkaar zouden moeten omgaan. Een sociaal mens houdt rekening met anderen, heeft respect voor de medemens en kan zich inleven in anderen. Ik noem wat kenmerken:

• is inlevend of invoelend
• kan zich verplaatsen in de ander, is empathisch
• is gericht op de ander
• is betrokken op de medemens
• zoekt het gezelschap graag op
• is een teamplayer (teamspeler) of samenwerker
• is aardig en vriendelijk
• is een groepsdier

Kwaliteit of vaardigheid?

Sociaal noem ik dus een kernkwaliteit, karaktertrek of een persoonskenmerk. Maar er zijn toch ook sociale vaardigheden? Zeker! Dat zijn relationele vaardigheden of communicatieve vaardigheden.  Zeg maar: vaardigheden om met elkaar om te gaan op een goede manier. Voor een deel is dat te leren door te oefenen. Voor mensen die sociaal ingesteld zijn, is het gemakkelijk om zich deze vaardigheden eigen te maken. Voor mensen die niet sociaal zijn, is dat veel lastiger.

Is er ook een valkuil?

Bij iedere kernkwaliteit hoort een valkuil. Dus ook bij de kwaliteit sociaal. Deze valkuil heet: te sociaal. Te sociaal is de doorgeslagen variant van sociaal. Wat is het verschil en waar ligt de grens? Heel eenvoudig; te sociaal zijn gaat ten koste van jezelf. Het is te vergelijken met woorden als:

• jezelf opofferen
• te dienstbaar zijn
• te lief en te aardig zijn
• te meegaand
• te weinig eigen grenzen bewakend
• te meelevend
• te invoelend of te empathisch

Leerdoel

Het leerdoel wat hierbij hoort is: eigen grenzen bewaken. Ruimte pakken. Er zijn voor de ander maar niet ten koste van jezelf. Je kunt er pas zijn voor een ander wanneer je zelf op het juiste energieniveau bent.

Allergie

Wat is jouw allergie? Dat is het gedrag wat je ergert bij anderen. Het irriteert jou waarschijnlijk wanneer andere mensen hardvochtig zijn, onfatsoenlijk, onbeschaafd of wanneer ze geen enkele rekening houden met anderen. Wanneer je teveel over eigen grens bent gegaan kun je zelf terechtkomen in allergiegedrag. Je laat dan gedrag zien wat niet bij je past. Je gaat in de zelfbeschermingsmodus en je doet je harder en killer voor dan je daadwerkelijk bent.

Te sociaal is asociaal

Een mooi punt is deze: wie té sociaal is, is asociaal. Maar wat is asociaal?  Ik noem het een valkuil. Natuurlijk is het zo dat er een beeld is in de maatschappij over asociaal gedrag. Wie asociaal is, is bruut of brutaal, onfatsoenlijk, hard of meedogenloos, houdt geen rekening met de medemens. Maar ik ga graag wat dieper in op wat asociaal gedrag is.

• De grove vorm

  Ik begin met de meest grove manier. Wie asociaal is, is hardvochtig, veroordelend over anderen, onbeschaafd, onfatsoenlijk, niet aangepast aan de normen van de maatschappij, moeilijk opvoedbaar, lomp, bruut, grof.

• Mildere vorm

  Een mildere vorm van asociaal gedrag is de aanduiding dat het gedrag niet sociaal is. Niet zozeer dat het om onfatsoenlijke mensen gaat maar kenmerken zijn eerder:

  • erg gericht op zichzelf
  • een groot ego: egocentrisch of egoïstisch
  • profiteren graag van een ander
  • denken veel aan zichzelf en zijn niet gericht op een ander
  • willen best wat voor een ander doen als ze er maar beter van worden

• De lieve vorm: té sociaal

  Tot slot noem ik de lieve vorm van asociaal. En die vorm heet té sociaal. Wie te sociaal is, is asociaal. Iemand zei pas: die begrijp ik niet. Hoe kan dat nu?  Ik leg het graag uit:

  • wie te lief is, is niet lief
  • wie te aardig is, is onaardig
  • wie te loyaal is, is niet loyaal
  • wie te zorgzaam is, is niet zorgzaam
  • wie te betrokken is, is niet betrokken

  Te lief gaat enerzijds ten koste van jezelf en anderzijds gaat het ook nog ten koste van de ander. Te lief of te aardig voor een ander betekent dat je de ander pampert, in de watten legt, de eigen verantwoordelijkheid ontneemt. Weet je dat daar niemand mee geholpen is? Hoe leuk en aardig het ook lijkt. In feite is het een vorm van hardvochtig en koud gedrag. De ander wordt mogelijkheid ontnomen:

  • om in eigen behoeften te voorzien
  • om zelf keuzes te maken
  • om verantwoordelijkheid voor zijn/haar eigen leven te nemen

Sociale vaardigheden

• Bewustwording en zelfinzicht

  • herkennen en toestaan van de eigen gevoelens en behoeften en de relatie daartussen
  • bewustwording van de impact van eigen gedrag op anderen
  • inzicht en bewustwording in persoonlijke waarden
  • inzicht in eigen zwakke en sterke punten
  • kunnen reflecteren op eigen gedrag
  • kunnen relativeren
  • beschikken over zelfvertrouwen
  • betrouwbaar zijn en afspraken nakomen
  • nemen van verantwoordelijkheid voor eigen handelen en gedrag maar ook voor eigen gevoelens en behoeften
  • verplichtingen nakomen en je daar verantwoordelijk voor voelen
  • inzicht in de eigen communicatiestijl

Als basis is dus bewustwording en zelfinzicht of zelfreflectie noodzakelijk. Sociale vaardigheid begint met zelfinzicht.

• Inzicht in de ander

  Een tweede onderdeel wat bij sociale vaardigheden hoort is inzicht in de ander. Daarbij kun je denken aan:

  • begrip voor de ander opbrengen
  • de ander aanvoelen:  empathisch vermogen
  • interesse hebben in de ander
  • non verbale signalen oppakken en goed kunnen luisteren
  • betrokken zijn op de ander en hulp bieden indien dat nodig is
  • respect hebben voor de ander
  • inzicht hebben in de sterke punten van de ander en daar een beroep op doen
  • bereid te zijn om zinvolle feedback te geven aan de ander
  • de behoefte van de ander begrijpen en daar oog voor hebben
  • een open houding tegenover de ander innemen (niet vooringenomen)
  • bereid te zijn om samen te werken en informatie te delen

• Relationele vaardigheden geven of nemen?

  Wat is het: geven of nemen? Of is het geven en ontvangen? Wat is het verschil? Wat geven we dan precies en wat krijgen we ervoor terug? Waarover gaat het? In relaties gaat het o.a. om:

  De vraag is of je liefde, aandacht, ruimte en respect kunt nemen bij de ander. Als dat in de zin en betekenis is van: aannemen of aanpakken, aanvaarden of accepteren dan zou dat prima kunnen. Wanneer het gaat over inpikken, graaien je toe-eigenen of veroveren dan is het niet denkbaar dat dat zou kunnen. Omdat nemen beide kan betekenen (graaien en aanvaarden) werk ik  liever met het begrip ontvangen. Moet geven en ontvangen in balans zijn? Dat wordt nog wel eens gezegd. Alleen de vraag is: moet het op de weegschaal?

  • liefde geven en ontvangen
  • aandacht geven aan de ander en aandacht ontvangen van de ander
  • ruimte geven en ontvangen
  • waardering geven en ontvangen
  • respect geven en ontvangen
  • begrijpen en begrepen worden
  • aanvoelen en aangevoeld worden

• Verwarring rond vaardigheden

  Vaardigheden zijn te trainen. Dat geldt ook voor sociale vaardigheden. De verwarring is dat persoonlijke eigenschappen en vaardigheden op één bult worden gegooid. Wat is het verschil?

  Zo zijn er tal van vaardigheden te benoemen die te scharen zijn onder het kopje sociale vaardigheden zoals:

  Ik zou een hele lijst met sociale vaardigheden kunnen samenstellen. Maar al zou je alle vaardigheden beheersen en je beschikt niet over de kwaliteit sociaal (met aanverwante kwaliteiten): ben je dan sociaal vaardig of heb je een trucje geleerd?

  • Oprechte interesse hebben in de medemens is een eigenschap of karaktertrek. Doorvragen of vragen stellen is te leren (vaardigheid).
  • Empathisch vermogen is een eigenschap. Luistervaardigheden kun je ontwikkelen.
  • Het gesprek aangaan en gaande houden
  • Stiltes vermijden tijdens het gesprek of juist stiltes benutten tijdens gesprekken
  • Op nieuwe contacten afstappen
  • Een goede handdruk geven
  • Jezelf presenteren