Zelfsturende teams: ontwikkel zelforganisatie
Zelfsturing en zelforganisatie binnen teams is een actueel onderwerp. Het voorziet blijkbaar in een behoefte. Een team waar een hoge mate van zelfsturing is, redt zichzelf zonder dat er een manager of leidinggevende aan te pas moet komen. In dit artikel ga ik in op zelfsturing en zelforganisatie. Wat is dat en hoe bereik je dat?
Wat is zelfsturing?
Zelfsturing duidt op een mate van keuzevrijheid en beslissingsvrijheid die toegekend wordt aan een team binnen een organisatie. Het team kan een eigen koers varen, rekening houdend met de eigen sterke en zwakke kanten maar ook met de waarden en ambities. Bij een zelfsturend team bepaalt het team in grote mate de doelen (hetzij met of zonder leidinggevende).
Wat is een zelforganiserend team?
Een zelforganiserend team is een team dat zichzelf stuurt, aanstuurt, organiseert, bijstelt in het proces van gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de doelstellingen.
Team- en organisatieontwikkeling
Bekijk onze interventies en trainingen voor teamontwikkeling en organisatieontwikkeling.
Training teamontwikkeling voor leidinggevenden
Wil je de training teamontwikkeling voor leidinggevenden starten? Wij verzorgen deze ook individueel.
Wat is het verschil tussen zelfsturing en zelforganisatie?
Het verschil tussen een zelfsturend team of een zelforganiserend team duid ik als woordenboekdiscussie. De vraag is ook of er dat toe doet. Beter is te bepalen wat de mate van zelfsturing kan en mag zijn.
Wil je zelfsturender zijn met jouw team?
Zelfsturing binnen teams begint met het ontwikkelen van zelfsturing op individueel niveau. Vinden teamleden zelfsturing moeilijk? Dan wordt het in jouw team ook moeizaam om meer zelfsturing te ontwikkelen. Van oudsher werden medewerkers aangestuurd door de leidinggevende, deden ze wat gevraagd werd, werden ze beloond als ze dat goed hadden gedaan en werden ze vermaand als ze het niet goed genoeg deden. Zo werd de medewerker opgevoed binnen organisaties.
Je moet goed weten waar je aan begint!
Uit ervaring weet ik dat je bijzonder goed moet weten waar je aan begint, wanneer je met zelfsturing start. Het wordt nogal eens onderschat vind ik. Zelfsturing of zelforganisatie wordt dan uit de magnetron getrokken en over de schutting gegooid bij het team onder vermelding van ‘red je maar verder’.
Ik heb er de pijn ook van gezien. Zelfsturing kan leiden tot anarchie in de betekenis van ‘eenieder deed wat goed was in zijn/haar eigen ogen’. En uiteindelijk kwamen de teamconflicten op gang, steeg het ziekteverzuim, kwamen er arbeidsconflicten of werden de prestaties niet gehaald.
Dat is wat je niet moet willen. Dus als je eraan begint, doe het met verstand en neem de tijd.
Leiderschap
Wat betekent de rol van de leidinggevende bij een zelfsturend team? Je leest het in onderstaand artikel!
Voordelen van zelfsturende teams
Een voordeel is dat er een laag uit de organisatie kan verdwijnen namelijk de functie van een leidinggevende of manager. Dat is een kostenbesparing. Bovendien wordt de behoefte van een zekere mate aan vrijheid en onafhankelijkheid ingevuld.
Randvoorwaarden
Er zijn wel randvoorwaarden die je moet faciliteren om tot een zelfsturend team te komen. Regel je dit niet dan ontaardt vrijheid in anarchie en kun je na een paar maanden een team ontmoeten waar de grootste problemen zijn. Een eerste randvoorwaarde heb ik al genoemd. Teamleden moeten het onderwerp zelfsturing op individueel niveau beheersen. Andere voorwaarden zijn:
- Ieder teamlid kent de eigen kwaliteiten maar kent en leert de kwaliteiten van andere teamleden te benutten en in te zetten
- Ieder teamlid kent de eigen valkuilen maar kent de valkuilen ook van andere teamleden
- Er is open communicatie onderling en er wordt voortdurend feedback aan elkaar gegeven
- Er is onderling vertrouwen in het team
- Onderlinge competitie, betweterigheid, elkaar te wijs af zijn, is uit den boze in een zelfsturend team
- Er zijn heldere doelstellingen voor of door het team geformuleerd
- Er zijn heldere kaders waarbinnen het team moet functioneren
- Het woord verantwoorden is ingevuld: we verantwoorden ons werk bij elkaar binnen het team
- Er zijn afspraken over elkaar informeren: wie moet waarover geïnformeerd worden en wanneer?
- Teamleden weten wie de kartrekkers zijn binnen het team (en aanvaarden dat) en teamleden weten wie de volgers zijn binnen het team (en aanvaarden dat).
Lees ook het artikel over Ricardo Semler. Hij is toonaangevend inzake zelfsturing en modern of nieuw leiderschap.
Verwante informatie over zelfsturing en zelforganisatie
Welke stappen moet je ondernemen?
Een eerste stap die je moet nemen is het formuleren van wat zelfsturing betekent in jouw organisatie of in jouw team. Wat verwacht je van het team en van de individuele teamleden? Zelfsturing is immers een containerbegrip wat je nader moet vormgeven en verfijnen in jouw organisatie.
-
Elkaars kwaliteiten leren kennen
Een eerste voorwaarde is dat ieder teamlid weet wat voor type mens hij/zij is en over welke kwaliteiten, valkuilen en irritaties hij/zij beschikt. Vervolgens kent ieder teamlid ook de kwaliteiten, valkuilen en irritaties van de andere teamleden. Weet je ook wie de kartrekker is en wie de volgers zijn? Is er überhaupt een kartrekker binnen jouw team? Of zijn er tien kartrekkers en is er 1 volger? De teamsamenstelling is dus van groot belang. Wanneer er geen kartrekkers zijn of alleen maar kartrekkers dan is de samenstelling van het team onjuist. Een volgende vraag: Hoe creëer je vertrouwen en openheid binnen het team?
-
Doelstellingen en verwachtingen formuleren
Wat zijn de doelen van het team? Wat zijn de individuele doelen van jouw teamleden? Daarover moet volstrekte helderheid bestaan. Duidelijk moet zijn wat je als organisatie verwacht van het team. Of is het zo dat je als organisatie niets verwacht? Maakt het niet uit wat er gepresteerd wordt? Persoonlijk lijkt me dat een te kostbare hobby. Dus geef kaders waaraan voldaan moet worden.
-
Verantwoordelijkheden en bevoegdheden
Aan wie moet het team verantwoording afleggen over gedane werkzaamheden? Hoe zit het met onderlinge bevoegdheden? Zijn daarover afspraken gemaakt? Hoe gaat het team of de teamleden om met een hogergeplaatste?
-
Informeren
Waarover moet het team elkaar informeren? Hoe rapporteert het team aan een hogergeplaatste? Hierover moet volstrekte duidelijkheid zijn, wil de zelfsturing tot een succes worden.
Valkuilen
Ik noem ook enkele valkuilen bij de realisering van zelfsturing binnen teams (lees ook: valkuilen bij zelforganisatie en zelfsturing):
- Het team wordt in het diepe gegooid met wat vage kretologie en er is geen duidelijkheid over de wederzijdse verwachtingen met als gevolg dat ieder doet wat goed is in eigen ogen.
- Er wordt niet gewerkt aan een traject van afspreken, bespreken, uitspreken en aanspreken op.
- Onduidelijke doelstellingen en verwachtingen
- Onvoldoende wederzijds vertrouwen
- Onvoldoende openheid binnen het team
- Teamleden die niet met zelfsturing kunnen omgaan
Teamontwikkeling
Dit artikel is geschreven in de serie over teamontwikkeling (gezamenlijk willen, kunnen en zijn).
Team- en organisatieontwikkeling
Bekijk onze interventies en trainingen voor teamontwikkeling en organisatieontwikkeling.
