Boosheid en woede: de kracht van de grommende ziel
Boosheid is een krachtige emotie. Soms is het een golf die snel opkomt en weer verdwijnt, soms een vuur dat blijft branden. In dit artikel ga ik in op ‘boos zijn’ en de gradatie van boosheid tot woede, furie of razernij. Wat is boosheid, hoe ontstaat het en wat vertelt het ons over onszelf?
Wanneer ontstaat boosheid?
Boosheid ontstaat in tal van situaties, zoals:
- Wanneer je je tekortgedaan voelt.
- Wanneer je onrecht ervaart.
- Wanneer je beschuldigd wordt van iets dat niet klopt.
- Wanneer je genegeerd of gepasseerd wordt.
- Wanneer misbruik wordt gemaakt van je loyaliteit.
- Wanneer iemand over je grenzen heen gaat.
Soms voel je boosheid direct als een vurige reactie. Soms is het een opeenstapeling van irritaties, langzaam borrelend onder de oppervlakte. En soms is het de grommende ziel in jezelf die zich laat horen.
Gevoelens
Dit artikel schreef ik in de serie over: voelen en gevoelens. Wat voel jij en welke gevoelens heb je?
Persoonlijk ontwikkeltraject
Wil je aan de slag met jouw leerdoelen? Volg een persoonlijk ontwikkeltraject. Meer informatie? Bel ons!
De grommende ziel
In Jezelf kwijtraken vergelijk ik boosheid met een hond die gromt. Niet omdat hij wil aanvallen, maar omdat hij iets bewaakt. Misschien herken je dat wel: een instinctieve reactie, diep van binnen, die zich roert als er iets niet klopt.
Soms gromt je ziel omdat je te lang over je grenzen bent gegaan. Omdat je te vaak ‘ja’ hebt gezegd waar je ‘nee’ voelde. Omdat je jezelf onzichtbaar hebt gemaakt, terwijl je juist gezien wilde worden.
De grommende ziel is geen vijand. Het is een waarschuwingssignaal. Een teken dat er iets in jou is dat gehoord wil worden.
Wat voor functie heeft boosheid?
Wat voor functie heeft boosheid of woede? Een betere vraag zou zijn: heeft boosheid een functie? Mijn antwoord: jazeker, anders zou het niet bestaan. Boosheid heeft wel degelijk een functie. Boosheid is niet slecht. Het heeft een doel. Het helpt je:
- Om ‘de ander uit je innerlijk te gooien’ – bijvoorbeeld wanneer jou onrecht is aangedaan of als er sprake was van misbruik.
- Om je integriteit te beschermen – trouw te blijven aan jezelf.
- Om grenzen te stellen – ‘nee’ te zeggen tegen wat je niet wilt of om een keer ergens 'helemaal klaar mee te zijn'.
- Bij jouw communicatie: om anderen duidelijk maken dat er iets niet klopt of dat je verandering nodig hebt.
Het is een kracht die je kunt gebruiken, zolang je het niet laat overnemen.
Verschillende gradaties
Boosheid is een sterke kracht maar in verschillende gradatie aanwezig. Iemand vergeleek het met een teef die gromt om haar jongen te beschermen. Gevoelens van irritatie lopen voor de boosheid uit. Vaak is boosheid een opeenstapeling van irritaties. Een zwaardere vorm noem ik woede of zoals de volksmond het uitdrukt: ‘hij was werkelijk woedend op haar’. Dat betekent dat hij weinig controle over zijn emoties nog had. Of weer anders uitgedrukt: ‘hij was furieus’.
Kortom: je vindt de emotie van boosheid in verschillende vormen. Van enige geraaktheid, geprikkeldheid, knorrigheid tot irritatie en frustratie. En van irritatie tot boosheid, verontwaardiging, kwaadheid, razernij, drift en ongekende woede.
Wat doen boze mensen?
Boosheid kan naar buiten slaan of naar binnen keren. Sommige mensen uiten hun woede luid en zichtbaar, anderen laten het gisten onder de oppervlakte. Boze mensen kunnen:
- Schreeuwen, schelden, slaan of trappen.
- Hun stem verheffen of anderen intimideren.
- Stilvallen en zich volledig terugtrekken.
- Rancune koesteren, cynisch worden of wraakgevoelens ontwikkelen.
Maar achter elke uiting van boosheid ligt iets anders verscholen: een behoefte.
Leren van boosheid
Boosheid is een belangrijk instrument voor training en coaching. Ik noem een paar leerdoelen:
- het toestaan en ervaren van de eigen gevoelens
- het uitspreken van gevoelens in plaats van: opkroppen van gevoelens
- leren om eigen grenzen aan te geven
- leren om eigen behoeften te ervaren
Boosheid en behoeften
Boosheid is een samenhang tussen behoeften en verlangens. Iemand zei: ‘een verwijt is een bevroren verlangen’. Ik verwijt iemand dat hij nooit meer iets van zich laat horen maar ik heb ten diepste behoefte aan contact.
Boosheid en behoeften
Boosheid is vaak een spiegel van wat je mist of verlangt. Zoals iemand ooit zei: "Een verwijt is een bevroren verlangen."
Misschien verwijt je iemand dat hij nooit meer iets van zich laat horen, maar wat je eigenlijk nodig hebt, is contact. Misschien voel je woede omdat iemand je niet ziet, terwijl je diep van binnen behoefte hebt aan erkenning.
Ingehouden woede
In onze maatschappij wordt boosheid vaak bedwongen. Netjes blijven, beleefd zijn, je aanpassen – het wordt al vroeg aangeleerd. Maar wat gebeurt er als boosheid te lang wordt ingeslikt?
- Je klapt dicht en loopt weg.
- Je lacht het weg, maakt er een grap van.
- Je moppert en klaagt, maar zonder iets te veranderen.
- Je draagt wrok, houdt rancune vast.
- Je wordt cynisch!
Ingeslikte boosheid verdwijnt niet. Het bouwt zich op, laag voor laag, totdat het zich op een onverwacht moment ontlaadt – soms op een manier die niet in verhouding staat tot de situatie.
Buitenproportionele boosheid
Op zichzelf is boosheid gezond. Maar als het ongecontroleerd wordt, kan het destructief zijn. Dan wordt het:
- Een vicieuze cirkel van schuldgevoel en zelfverwijt.
- Agressie, ruzie, conflict of geweld.
- Wraakgevoelens en wrok
- Rancune en haatgevoelens
Het verschil tussen gezonde en ongezonde boosheid zit niet in de emotie zelf, maar in hoe je ermee omgaat.
Persoonlijk ontwikkeltraject
Wil je aan de slag met jouw leerdoelen? Volg een persoonlijk ontwikkeltraject. Meer informatie? Bel ons!
Gevoelens
Dit artikel schreef ik in de serie over: voelen en gevoelens. Wat voel jij en welke gevoelens heb je?
Auteur
Dit artikel is geschreven door Jan Stevens. Jan Stevens is eigenaar en oprichter van De Steven training & coaching.
