home / persoonlijke ontwikkeling / communicatie / begrijpen aanvoelen

Begrijpen en aanvoelen

Dit invoelen en aanvoelen verloopt tijdens een ontmoeting vaak grotendeels onbewust. Je herkent bij de ander de ingehouden woede, het onuitgesproken verdriet, de diepte van een teleurstelling die met een lach gebracht wordt, of de intense vreugde in de twinkeling van de ogen, óók als de ander daar niet specifiek iets over zegt.

Begrijpen

De betekenis van het woord 'begrijpen' ligt in grip krijgen op de zaak, structuur vinden. De ander begrijpen doe je vooral met je hoofd; je kunt de gedachtengang, de beredenering van de ander volgen, je snapt hoe de ander tot bepaalde conclusies is gekomen en je ziet de logica van de keuzes die hij/zij op basis daarvan maakt. Dat wil overigens niet zeggen dat jij dezelfde gedachtengang zou hebben, dezelfde conclusies zou trekken en dezelfde keuzes zou maken. Maar je kunt wel begrijpen hoe de ander tot zijn/haar keuzes is gekomen.

Om de gedachtengang van de ander te kunnen volgen is het noodzakelijk dat de stappen van de ene naar de volgende gedachte niet te groot voor je zijn, anders haak je af. Dan is het net een ladder waarvan een paar sporten ontbreken. Als het gaat over iets wat je goed kent of waar je zelf ervaring mee hebt, dan volg je gemakkelijk doordat je ook eventueel ontbrekende stappen in het verhaal zelf kunt invullen. Gaat het echter over iets waar je niet bekend mee bent of wat ver van jouw beleving af staat, dan zullen de stappen heel wat kleiner moeten zijn.

Inlevingsvermogen

Een ander aanvoelen en begrijpen, hoe doe je dat? Wat je daarvoor nodig hebt is inlevingsvermogen of empathie. Dat wil zeggen dat je je kunt verplaatsen in de gevoels- en belevingswereld van de ander; je kruipt als het ware eventjes in de huid van de ander om te kunnen voelen en denken zoals hij/zij voelt en denkt. Daar zit trouwens ook een enorme valkuil in, die ik verderop zal toelichten.

Goed kunnen luisteren is een voorwaarde om de ander te kunnen aanvoelen en begrijpen, zodat je kunt aansluiten op de gevoelswereld en de denkpatronen van de ander.

Wat doe je als je je verplaatst in de ander:

• je richt je aandacht op de ander
• je hebt oprechte interesse in de ander
• je staat open voor wat de ander zegt
• je staat open voor wat de ander niet zegt maar wel laat zien
• je laat de gevoelens en gedachten van de ander toe in jezelf
• je voelt hoe het zou zijn als je in zijn/haar schoenen stond
• je hebt geen oordeel over de ander
• je laat je eigen standpunten los
• je laat je eigen overtuigingen, normen en waarden los

Eenzijdig verlamd

Als jij en de ander elkaar wederzijds kunnen aanvoelen en begrijpen dan is dat iets heel moois, maar het komt vaak voor dat de één er beter toe in staat is dan de ander. Het gevolg kan zijn dat er een afstand in de relatie blijft bestaan die moeilijk te overbruggen is; de ene past zich aan om zich te verplaatsen in de ander, en de ander mist de aansluiting. Dit kan er uiteindelijk toe leiden dat de relatie scheef komt te staan.

Dat hoeft geen probleem te zijn als er ook geen behoefte is aan wederzijdse aansluiting; dat komt doorgaans alleen maar voor in kortdurende, oppervlakkige ontmoetingen. In (werk- of andere) relaties is die behoefte er echter meestal wel. Elkaar begrijpen en aanvoelen is belangrijk zowel thuis als op het werk, in welke rol of functie dan ook; het is belangrijk om te komen tot beslissingen, bij de opvoeding, bij conflicten, bij onderhandelingen, bij sollicitatie- en verkoopgesprekken, bij de verdeling van taken thuis of op het werk, in noodsituaties, kortom in alle situaties waarbij communicatie tussen mensen een rol speelt. Een gebrek aan inlevingsvermogen bij één van beide gesprekspartners kan een groot probleem vormen, zeker in familie- of partnerrelaties. Ik noem het soms zo: 'die relaties raken eenzijdig verlamd'.

Valkuilen

De ander aanvoelen en begrijpen, dat baseer je op wat je hoort, ziet en voelt tijdens de ontmoeting, kortom: op je waarnemingen. En dat woord zegt het al: wat je waarneemt neem je voor waar aan. Maar het is altijd jouw eigen interpretatie. Jij hebt een beeld gecreëerd uit de stukjes informatie die je hebt waargenomen. Huilt iemand uit verdriet, van geluk, of is het woede? Of nog iets anders? En ook: jouw beeld is nooit geheel compleet: wat je niet waarneemt vul je zelf in. En wat je zelf invult komt rechtstreeks vanuit jouw eigen ervaringen, overtuigingen, inzichten, waarden en normen. Zo werkt dat volgens mij en dat is prima, maar het is belangrijk om je ervan bewust te zijn dat je interpretatie misschien niet altijd klopt. Als jij communiceert vanuit een beeld dat niet klopt, dan mis je de aansluiting bij de ander.

Een tweede valkuil doemt op als je je te goed kunt verplaatsen in de ander, als je in de huid van de ander kruipt en vergeet dat jullie twee verschillende mensen zijn. Daardoor vertroebelt je zicht op de grenzen tussen jou en de ander met als gevolg dat er grenzen overschreden worden. Zijn dit nu jouw gevoelens en gedachten, of horen die bij de ander? Als je ze gaat zien als jouw eigen gevoelens en gedachten, dan kaap je de ervaring bij de ander weg. Dan ga jij vertellen hoe het zit. Dan geef je de ander geen enkele ruimte meer. Als de ander dat dan ook nog toelaat, dan ontstaat er een ongezonde verhouding. Daarom is het belangrijk te respecteren:

• dat de ander verantwoordelijk is voor zijn/haar gevoelens, gedachten en keuzes
• dat jij verantwoordelijk bent voor het beeld dat je je daarvan hebt gevormd

Verbinding

De ander goed aanvoelen en begrijpen is heel waardevol. De ander ervaart aansluiting bij jou en voelt zich gehoord en gezien zonder veroordeeld te worden. Dat bevordert vertrouwen en openheid in de communicatie. Als jij op dezelfde manier aansluiting vindt bij de ander, dan verdiept de relatie zich en ervaar je verbinding. Dan maak je wezenlijk contact met je medemens.