home / persoonlijke ontwikkeling / autonomie / projectie

Projectie en persoonlijke ontwikkeling

Projectie is een onderwerp wat bij persoonlijke ontwikkeling een belangrijke rol speelt. In dit artikel behandel ik een paar aspecten van projectie. Dat kan jou wellicht al helpen om bij jezelf te rade te gaan waar jij met projectie te maken hebt.

Projectie in psychische zin

Ook in de psychologie komt het woord projectie voor. In mijn voorbeeld van de projector en het scherm, ben jij nu zelf de projector. En de ander (partner, ouder, kind, buurman, collega) is het scherm waarop jij projecteert. Wat projecteer je dan? Ik noem wat voorbeelden. Je projecteert op de ander:

• Jouw waarden en normen  (je bent normatief)
• Jouw denkbeelden en overtuigingen
• Jouw zelfbeelden
• Jouw mening
• Jouw ervaringen
• Jouw gevoelens

Projectie als belemmering

Projectie kan een enorme belemmering zijn bij jouw persoonlijke ontwikkeling maar ook in de wijze waarop je communiceert. Daar zit al een begin van voorbarige conclusies, aannames, veronderstellingen en suggestieve communicatie. Ik leg het maar heel praktisch uit aan de hand van wat voorbeelden:

• Als jij een hekel aan tuinieren hebt, ga je er maar vanuit dat anderen dat ook hebben
• Als jij per se naar het buitenland op vakantie moet zeg je: ‘ik kan me niet voorstellen dat je in Nederland een leuke vakantie kunt hebben’. In dat geval projecteer je jouw beeld over vakanties op andere mensen.
• Of je zegt: ‘iedereen in Nederland zal het met me eens zijn dat………’

Projectie in relatie tot normen en waarden

Bij normen en waarden speelt projectie snel een rol. Jouw waarden en normen projecteer je op jouw medemens. Je bent dan normatief. Je vindt bijvoorbeeld sport heel belangrijk en je draagt overal uit dat iedereen eigenlijk aan sport zou moeten doen. Of je vindt overgewicht vervelend en je zegt tegen iemand met overgewicht: ‘zo jij ziet er ook goed uit’.

Projectie van gevoelens

Ook bij gevoelens speelt projectie een grote rol. Zo kun je je angst projecteren op jouw medemens. Lucy vertelde me hoe ze vroeger gepest was en hoe bang ze was dat haar dochter dat zou overkomen. Lucy vertelde dat ze haar dochter daarvoor in bescherming wilde nemen.

• Afgunst

  Ook kan projectie een samenspel zijn tussen jouw behoeften en gevoelens. Denk maar aan afgunst. Je hebt het voortdurend over wat die ander wel heeft, wat hij/zij bezit of verworven heeft of hoe gemakkelijk hij/zij het heeft. Maar waar het om gaat is dat jij iets mist. Je hebt iets niet, je mist iets, je had het graag anders gezien. Maar dat vertel je niemand. Je gaat dan praten over wat een ander wel heeft en niet over wat jij mist. Daardoor komt jouw boodschap op dat moment ook niet over.

• Gemis

  Ik denk aan een ander voorval. Oma (79) was al 10 jaar alleen. En ze ontmoette een nieuwe levensgezel. Ik noem hem hier even Herman. Herman werd de vriend van oma. De zoon van oma vond dat helemaal niks. Belachelijk dat zijn moeder op de oude dag nog een vrijer moest krijgen. En aan die Herman mankeerde van alles. Tot ik hem vroeg: ‘of ben jij verdrietig dat jouw vader niet meer op die stoel zit?' Toen kwamen de tranen. Hij vond oma altijd zo positief over Herman en hij merkte dat ze nu allemaal andere dingen deed dan vroeger. Wat er eigenlijk achter zit is dat hij zijn verdriet met een omleiding projecteerde op Herman. En dan krijg je ruis in de communicatie. Je vertelt niet wat je bedoelt.

• Verdriet

  Ik denk aan Jolien. Haar partner stierf toen ze 48 jaar was. En zes maand later kreeg Jolien een nieuwe vriend. Iedereen in de omgeving veroordeelde dat. Dat was veel te snel. Ze was haar eerste liefde zeker al vergeten? Wat er achter zit is dat de omgeving het niet te snel vindt maar dat ze het moeilijk vinden dat Jolien een nieuwe partner heeft. Dat er een andere man op de plek zit van de persoon die gemist wordt. Je projecteert dan je verdriet op een situatie, op de keuzes van Jolien, op de nieuwe vriend van Jolien.

• Onvrede en ongenoegen

  Hans zat op zijn werk niet lekker in zijn vel. Hij had het allemaal al 30 keer gezien en er zat weinig ontwikkeling in zijn baan. De dynamiek ontbrak en uitdaging was voor hem moeilijk te vinden. Arbeidsvreugde was een woord wat Hans moest opzoeken in het woordenboek en wat in zijn leven ver te zoeken was. Maar Hans vertelde niet wat zijn ongenoegen was. Hij ontkende het voor zichzelf. Wat hij wel deed was, eigen ongenoegen projecteren op de nieuwe directeur. Sinds zij directeur was had je…………. En dan kwam er een arsenaal aan verwijten en beschuldigingen.

Projectie in relatie tot eigenschappen en valkuilen

Een manier van projectie is dat je bepaalde kwaliteiten die je hebt projecteert op anderen. Stel jij beschikt over de kwaliteiten slagvaardig, doortastend en besluitvaardig en jij vindt dat een ander die ook zou moeten hebben. Dat die ander net zo moet zijn als jij ook bent.
Of je bent regelmatig té direct in de communicatie en je gaat anderen bestrijden die dat ook zijn. Of je ergert je wanneer mensen zich oppervlakkig voordoen, terwijl je dat zelf meestal ook doet. Op dat moment projecteer je jezelf op het scherm van de ander.

Zelfbeeld

Een manier van projectie is dat jij jouw zelfbeeld projecteert op anderen. Ik denk aan Gerrita. Ze vindt zichzelf introvert en ze heeft me vaak verteld dat ze dat heel vervelend vindt. Was zij ook maar zo spontaan, bespraakt en flamboyant en kon zij ook maar zo enthousiast zijn als haar man. En dan zegt ze: ‘jij vindt mij zeker ook erg stil’ of ‘vind je mij saai?’.

Wat je dan doet is jouw zelfbeeld projecteren op het doek van de ander. Alsof de ander moet be-amen (bevestigen) dat het zo is wat jij over jezelf denkt.
Harm had het beeld van zichzelf dat hij in een apart gezin was grootgebracht. Ze woonden een beetje achteraf. Vader en moeder waren ongeletterd en verdienden de kost door hard te werken. Maar vader en moeder waren ook wat ouderwets qua denkbeelden. Op school liep Harm vaak in kleren die 3 modes terug hoogst actueel waren. En daar werd hij ook weleens mee geplaagd. En nu? Je hoeft maar met de vinger naar Harm te wijzen en hij zegt: ‘zie je wel dat…….’. Maar dat is het niet. Hier kun je de variant maken op: ‘wat je zegt, dat ben je zelf’ namelijk: ‘wat je hoort dat ben je zelf’ en ‘wat je ziet dat ben je zelf’.

Projectie als instrument

Projectie kan ook een instrument zijn bij persoonlijke ontwikkeling. Je kunt ook een latente kwaliteit van jezelf toedichten aan een ander. Ik mocht vroeger supergraag luisteren naar analyses van de voetbalwedstrijd door Johan Cruyff. Wat ik niet door had is dat ik hem bewonderde om een kwaliteit waarover ik zelf beschikte namelijk: analytisch vermogen.
Bewondering kan een manier zijn om te ontdekken wat jouw kwaliteiten zijn. Wanneer je graag naar iemand luistert of je bent graag bij iemand in de buurt dan kan het zo zijn dat die persoon iets heeft wat bij jou nog verborgen is.
Zo kan ook een latent verlangen blootgelegd worden door projectie. Hermien vertelde dat ze heel graag met een bepaald persoon omging die heel erg zichzelf was. Ze schilderde de persoon als een zeer authentiek mens die gewoon zijn eigen gang ging. En zo kwam Hermien erachter dat daar een latent verlangen bij haar zelf lag.

Zelfreflectie

Zie je het verschil tussen projectie en zelfreflectie? Bij projectie ben jij de projector en je projecteert jouw beeld, zienswijze, gedachte op een ander. Maar bij zelfreflectie reflecteer je op jezelf, op eigen gedrag, op eigen kwaliteiten en valkuilen.

Feedback en eerste indrukken

Ik rond het artikel af met een hartenkreet. Ook bij feedback geven aan andere mensen speelt projectie vaak een rol. De training feedback geven en ontvangen verzorgen wij ook. En feedback betekent ten diepste dat je ‘voeding geeft aan de ander’. Ik heb te vaak gezien dat feedback geven ontaardt in vertellen ‘hoe jij vindt dat de ander volgens jou zou moeten zijn’. Dat is niet ‘ik zie, ik zie wat jij niet ziet’. Dat is, ‘ik kijk naar jou op een manier zoals ik vind dat jij ook naar jezelf moet kijken’.
Ook bij een eerste indruk kan projectie een grote rol spelen. Dus de uitdrukking ‘je hebt maar één keer de kans om een eerste indruk te maken’, vervang ik door ‘we geven onszelf de kans om meer indrukken van jou te krijgen, want we weten dat één kans niet volstaat’.

Wat kun je doen tegen projectie?

Ik denk dat projectie niet helemaal te voorkomen is, en dat hoeft ook niet; we zijn menselijk immers. Maar het helpt om je ervan bewust te zijn, en erop te letten. In de communicatie met een ander is het vooral van belang om het bij jezelf te houden. Wat vanzelfsprekend is voor jou, hoeft dat voor de ander niet te zijn. Dat maakt het contact juist interessant; er valt zoveel meer te ontdekken als je stopt met projecteren.