home / persoonlijke ontwikkeling / autonomie / keuzes

Keuzes maken en respecteren

Keuzes maken of de keuze van anderen respecteren: vind je dat wel eens moeilijk? Zou je willen leren om keuzes te maken op basis van jouw eigen behoeften zonder dat je je laat leiden door jouw omgeving?

Betekenis en definitie

Wat is een keuze precies? Is er een definitie voor? In feite gaat het over kiezen en beslissen. Iedere dag bestaat uit het maken van keuzes en het nemen van beslissingen. Soms hele belangrijke keuzes zoals:

• schaf ik een nieuwe auto aan of een tweedehands?
• ga ik een woning kopen of huren?

Tot minder belangrijke keuzes als:

• wat voor broek trek ik vandaag aan?
• ga ik op de fiets of met de auto naar mijn werk?
• wat gaan we vanavond eten?
• welke taken ga ik vandaag eerst uitvoeren?

Maar hoe je het wendt of keert: wanneer je bij de kruising staat kies je ervoor om linksaf, rechtsaf of rechtdoor te gaan. En wanneer je niet tot die keuze kunt komen, kies je er onbewust voor om op de kruising stil te blijven staan.

• Je boven de ander stellen

  In het autonomieproces gaat het om geven en ontvangen in harmonie en balans. Wanneer je bij het maken van keuzes geen enkele rekening houdt met de behoeften, belangen of gevoelens van de ander dan stel je je boven de ander. Je neemt op dat moment de ander niet serieus, je legt jouw wil op, je bent te sturend en de ander kan alleen maar ja knikken op jouw keuzes.

  • ‘Ze bekijken het maar: dit is mijn eigen keuze’

    Vaak wordt het in de wandelgang gezegd: ‘ze bekijken het maar: dit is mijn eigen keuze’. Dat is een houding die te maken heeft met ‘jezelf boven de ander stellen’. Het is voorbijgaan aan de behoeften en gevoelens van de ander.

  • ‘Ja maar ik ben toch baas over mijn eigen leven’

    Een tegenwerping kan zijn: ‘ik ben toch baas over mijn eigen leven’. Dat klopt in zekere zin maar het gaat er niet om dat je zelf geen keuzes zou moeten maken. Het gaat erover wanneer je in zijn geheel voorbijgaat aan de behoeften en belangen van de ander.

• Jezelf ondergeschikt opstellen aan anderen

  Het andere uiterste ontstaat wanneer je jouw keuzes en beslissingen geheel laat afhangen van de ander. Je stelt je dan ondergeschikt op. Kardinaal punt  is dit: maak je keuzes op grond van de eigen behoeften (weliswaar in samenspraak met de omgeving) of maak je keuzes op grond van de behoeften van de omgeving?

  • Waardering

    Soms is de omgeving doorslaggevend bij het maken van keuzes omdat mensen daar een vorm van waardering uit halen. Je wilt dan proberen om jouw omgeving tevreden te stellen en de zogenaamde surrogaat-waardering die je dan krijgt, neem je voor lief. Echter: je zult hierdoor geen zelfvertrouwen krijgen.

  • Kiezen is zo moeilijk

    Geen keuzes kunnen maken of vaak de verkeerde keuzes maken komt vaak voor wanneer je jouw eigen behoeften onvoldoende kent of wanneer je erop uit bent om de behoeften van anderen te vervullen.

• 'Wij weten wat goed voor je is’

  Een voorbeeld is de patriarchale houding vanuit de ouderrol: ‘wij weten wat goed is voor de ander’. We duiden het met een voorbeeld.

  Zij kreeg op haar 26e een relatie met een jongeman van 28 jaar. Hun droom was om hun toekomst verder op te bouwen in Canada. Het liefst wilden ze daar een eigen agrarisch bedrijf opbouwen. De voorwaarden waren economisch gezien beduidend beter dan in Nederland. En na twee jaar vertelden ze dit aan de ouders. Waren de ouders enthousiast? Nee, helemaal niet! De reactie was teleurstellend.  Ze moesten nog zien wat er van terecht kwam daar in Canada. Bovendien spraken ze ook nog niet eens zo goed Engels. Stel dat het hun niet beviel daar of ze kregen heimwee: hoe moest het dan? Stel dat er kleinkinderen zouden komen dan konden zij die als opa en oma helemaal niet zien.

  Wat gebeurt hier? De ouders plaatsen hun eigen (overigens zeer begrijpelijke) behoefte (veelvuldig contact met hun kind) voorop, in plaats van dat ze konden aanvaarden dat hun kind andere behoeften had (behoefte aan vrijheid, het avontuur om een nieuw bestaan op te bouwen etc.).

• 'Je laat me in de steek’

  Hij werkte al 15 jaar bij hetzelfde bedrijf en was min of meer een belangrijke sleutelfiguur geworden. Toen kwam die aanbieding van een andere werkgever. Hij zou daar meer kunnen verdienen, maar hij had ook nog veel meer mogelijkheden om zich verder te ontwikkelen. Anderzijds: hij wist heel goed wat het voor het bedrijf zou betekenen als hij nu wegging. En het deed hem nog pijn ook: hij had hier jaren met veel plezier gewerkt en door dit bedrijf was hij zover gekomen. Daar was hij zijn huidige werkgever maar al te dankbaar voor. Toch koos hij voor zichzelf en maakte bekend dat hij over 3 maanden zou vertrekken.
  Reactie van de werkgever: ‘ik voel me in de steek gelaten, jarenlang heb ik in je geïnvesteerd en nu we daar de vruchten van plukken ga je weg’.

  Wat gebeurt hier? De werkgever etaleert de eigen behoeften en er is geen respect voor de behoeften van de ander.

• 'Ze hebben me laten vallen’

  Het conflict op de werkvloer was al jarenlang aan de gang. Het sudderde in de wandelgangen en onder de collega’s werd de ontevredenheid over de gang van zaken vaak uitgesproken. Maar zij trok de stoute schoenen aan en ging het gesprek aan met de directie. Het liep hoog op. In een emotionele bui liet ze zich ontvallen dat ze zou vertrekken als het zo door zou gaan. Collega’s steunden haar unaniem en zeiden: ‘als jij weggaat, ga ik met je mee’. Het escaleerde en in een boze bui vertelde ze de directie dat ze met onmiddellijke ingang ontslag nam.

  Ze vertrok en je dacht het al: de collega’s bleven gewoon zitten waar ze zaten. Ze had het hier moeilijk mee en het gevoel dat collega’s haar hadden laten stikken.

  Wat gebeurt hier? De collega’s begrepen haar wel, bewonderden haar ook, maar hun eigen behoefte aan zekerheid (financiële zekerheid, een vaste baan) was groter dan de behoefte om hun collega te volgen in het avontuur. Zij voelde dit anders. Zij legde dit uit als egoïsme.

• Ondergeschikt aan de ander

  Bij het respecteren van de keuzes van de ander kun je je ook ondergeschikt opstellen aan de ander. Dat betekent dat je jouw eigen behoeften veronachtzaamt, niet serieus neemt, kleiner maakt dan ze zijn. Eigenlijk heeft dat niets met respecteren te maken. Eerder met doodzwijgen, wegkijken of doen ‘alsof het niet bestaat’. Soms gebeurt dat onder het mom van:

  • Ik ben het maar: ze moeten het zelf bekijken wat ze doen!
  • Ja, je houdt ze toch niet tegen, dus wie ben ik om er wat van te zeggen?
  • Het zal mijn tijd wel duren
  • Het kan me niet schelen wat ze doen!

Kiezen, beslissen en jouw karaktereigenschappen

Keuzes maken heeft ook te maken met wie je bent als persoon. Ben je bedachtzaam, doordacht en weloverwogen of ben je geduldig? Dan is keuzes maken voor jou een andere zaak dan wanneer je zeer daadkrachtig en doortastend bent in jouw optreden! Ben je besluitvaardig? Of ben je juist besluiteloos en blijf je maar wikken en wegen?

Keuzestress

Keuzestress ontstaat wanneer er te veel keuzemogelijkheden zijn. Je weet als het ware niet meer wat je kiezen moet omdat je overspoeld wordt met tal van opties en informatie. Maar keuzestress kan ook ontstaan omdat je jouw behoeften onvoldoende kent, erkent of wanneer je deze onvoldoende serieus neemt. Je laat je leiden wellicht door de mogelijkheden die er zijn en niet door jouw behoeften.