home / persoonlijke ontwikkeling / stress / stress valkuilen / prestatiedruk

Prestatiedruk: wat is dat?

Prestatiedruk betekent in feite: druk ervaren om te moeten presteren. Prestatiedruk kan zowel van buitenaf komen maar je kunt ook jezelf dwingen tot het behalen van prestaties.

Druk om te presteren hoeft niet negatief te zijn

Het positieve nieuws bij deze definitie is: er is niets mis met prestatiedruk. Het heeft zelfs een functie. Het is voor mensen nu eenmaal goed dat ze worden aangezet, gestimuleerd om te presteren en het beste uit zichzelf te halen. Prestatiedruk heeft te maken met ‘moeten’ maar ook ‘iets moeten’  hoeft niet verkeerd te zijn per definitie. Wanneer er iets van jou verwacht wordt, brengt dat structuur en ook in zekere zin motivatie.

Sterker nog: als er niets van jou verwacht wordt, als er geen enkele prestatie verwacht of geëist wordt van jou draagt dit niet bij aan jouw algemene welzijn of welbevinden.

Prestatiedruk wordt dus vaak als negatief bestempeld maar wat negatief is, is teveel of te weinig prestatiedruk.

Vormen van prestatiedruk

Ik noem een drietal factoren van prestatiedruk:

• Je legt jezelf druk op

  Je vindt van jezelf dat je moet presteren. Waarom? Misschien ben je ambitieus of prestatiegericht. In ieder geval: je verwacht iets van jezelf.

• Anderen leggen jou druk op

  Het kan zo zijn dat anderen jou druk opleggen. In een werksituatie kan dat jouw leidinggevende zijn. Er worden prestaties van jou verwacht. Je moet bepaalde doelstellingen behalen, er wordt gewerkt met KPI’s of targets. Voor jongeren kan het druk zijn die ervaren wordt om schoolprestaties te leveren of om examens of tentamens te behalen.

• Maatschappelijke druk

  Een vorm van prestatiedruk kan ook een bepaalde maatschappelijke druk zijn die op jou wordt uitgeoefend. Dat geldt voor jongeren als ouderen overigens. Dat kan de maatschappelijke norm zijn dat jongeren toch zeker wel een Hbo-opleiding moeten hebben (ongeacht of ze dat willen of kunnen). Dat geldt in brede zin ook voor ouderen. Steeds meer worden we beoordeeld op wat we wel en niet kunnen, wat we wel of niet gepresteerd hebben, wat we wel of niet verworven hebben en of we al dan geen succes hebben.

Ongezonde prestatiedruk

Wanneer gaat prestatiedruk dan tegen je werken? Op twee manieren:

• Te weinig prestatiedruk

  Wanneer er te weinig prestatiedruk is, komt er meestal niets uit jouw vingers. We zien het bijvoorbeeld gebeuren wanneer mensen werkloos worden. Als ze werkten, gingen ze op tijd uit bed en op tijd naar bed. Terwijl ze de hele dag al gewerkt hadden, deden ze de tuin en de huishouding er even bij in de avonduren of in het weekend. Nu ze iedere dag een zee van tijd hebben, doen ze steeds minder.

  Hetzelfde systeem ontstaat wanneer er op de werkvloer niks van je wordt verwacht. Vrijheid is geen blijheid in dat kader.

• Te veel prestatiedruk

  Een overmatige prestatiedruk werkt tegen je wanneer je van jezelf zaken verwacht die onrealistisch zijn of wanneer je in een omgeving zit die zaken van je verwacht die niet realistisch zijn. Factoren die daarbij een rol kunnen spelen zijn: te hoge doelstellingen, de lat te hoog, te veeleisend zijn. Voorbeelden?

  • van jezelf een prestatie verwachten die te hoog is of in een omgeving verkeren waar men dat van je verwacht
  • een prestatie verwachten (jezelf of anderen) die binnen de gestelde termijn niet haalbaar is

  Kort samengevat: te veel, te hoog, te snel.

• Onjuiste prestatiedruk

  Afzonderlijk noem ik ook graag een onjuiste prestatiedruk. In feite is een teveel of een te weinig aan prestatiedruk ook onjuist, maar hier bedoel ik nog wat anders. Onbalans tussen willen, kunnen en zijn zorgt ook vaak voor een onjuiste prestatiedruk. Wat bedoel ik daarmee?

  • Van jezelf dingen vragen die niet bij je passen
  • Van jezelf dingen vragen die je niet kunt
  • Zaken willen leren die je niet kunt leren om dat die niet overeenstemmen met jouw kwaliteiten
  • Carrière willen maken op een bij je niet passende manier

• Onjuiste maatschappelijke druk

  Een onjuiste maatschappelijke druk kan ook bijdragen aan een teveel of een te weinig druk om te presteren. De behoefte om gehoord en gezien te worden kan zo groot zijn dat mensen zich in alle bochten wringen om erbij te horen. Dat kan zich uiten in:

  • altijd meer willen en nooit genoeg hebben
  • altijd hoger moeten opklimmen op de maatschappelijke ladder
  • menen dat het altijd leuk moet zijn in het leven en dat je je altijd fijn en plezierig moet voelen
  • een levensideaal voorstellen die feitelijk niet bestaat waarbij je jezelf alles kunt permitteren of kunt verwerven
  • een maakbare wereld voorstellen