home / persoonlijke ontwikkeling / persoonlijk ontwikkeltraject / willen kunnen zijn / zijn / dilemma

Zit jij met een dilemma?

Zit jij met een dilemma? Dan heb je wellicht het gevoel dat je klem zit. Je kunt geen kant op. Het vraagstuk waar je voor staat heeft geen oplossing, of in elk geval geen bevredigende oplossing. Je hebt het probleem van alle kanten beredeneerd, je hebt gewikt en gewogen maar je komt er niet uit. En dus kom je geen stap verder. In dit artikel probeer ik je wat handvatten aan te reiken.

Soorten dilemma’s

Je kunt allerlei soorten dilemma’s onderscheiden. Je kunt een persoonlijk dilemma ervaren maar bijvoorbeeld ook een moreel of ethisch dilemma.

• Persoonlijke dilemma’s

  Persoonlijk kun je voor tal van dilemma’s komen te staan. Ik denk aan Henk. Hij is 63 jaar en diep in zijn hart wil hij wel stoppen met zijn werk. Hij kan nog moeilijk meekomen met wat men van hem vraagt of zoals hij het zelf uitdrukt ‘met al die nieuwe fratsen’, maar de schoorsteen moet ook roken en dus voelt hij wel dat hij nog even door moet gaan.

• Morele dilemma’s

  Een moreel dilemma gaat over jouw geweten. Je voelt tweestrijd rond jouw moreel kompas. Ik denk nu aan Jannet. Toen ik haar sprak was ze gehuwd met Marco en samen hadden ze twee kinderen. Maar ze vertelde me dat het tussen haar en Marco niet meer zo fijn was. De liefde verkoelde en heel diep in haar hart kreeg ze liefde voor een andere man. Ze wist dat als ze dat zou vertellen, haar huwelijk op de klippen zou lopen. En dat wilde ze beslist niet! Ze wou haar kinderen dat niet aandoen. Maar Jannet wist ook dat het zo niet door kon gaan.

• Ethische dilemma’s

  Ethische dilemma’s zorgen ook voor tweestrijd. Ik weet nog dat Henk en Klazien op hoge leeftijd de predikant uitnodigden om hem te vertellen dat ze tegen actieve levensbeëindiging waren. Ook de huisarts werd op de hoogte gesteld van hun standpunt. Maar toen werd Klazien ziek en zij kreeg kanker. Ze had hevige pijn. Henk kon het niet aanzien. Zijn vrouw had een enorme pijn en hij had het idee dat hij het in stand hield. Maar hij geloofde ook dat hij niet mocht ingrijpen. Voel je hoe zwaar dit is?

• Politieke of maatschappelijke dilemma’s

  Het waardenconflict speelt uiteraard in hoge mate in de politiek. Denk eens aan de beslissing uit de coronatijd om een lockdown in te stellen. Enerzijds had de overheid er alle belang bij dat er geen economische schade zou ontstaan. Anderzijds wilde men de druk op de zorg wegnemen. En jij en ik kunnen daar van alles van vinden en wellicht doen we dat ook. Maar kunnen we het ook eens worden over het feit dat dit dilemma’s zijn?

• Bedrijfseconomische dilemma’s

  Ik denk ook aan bedrijfseconomische dilemma’s. Stel je komt in een economische dip en eigenlijk moet je krimpen en reorganiseren. Maar je voelt je verantwoordelijk voor je personeel! Je weet: als je die 15 medewerkers niet ontslaat dan komen die 75 anderen in gevaar. Maar diep in je hart wil je dat niet.

• Duivelse dilemma’s

  Een duivels dilemma is taal voor: ‘dit is het ergste en meest ingewikkelde dilemma wat je je kunt bedenken’. Ik schrijf dit in het jaar waarin de oorlog tussen Rusland en de Oekraïne is uitgebroken. Dat lijkt mij een duivels dilemma. Enerzijds: grijp in als NAVO en laat niet een volk afslachten om welke reden dan ook. Anderzijds: als dat zou gebeuren, is er kans op een derde wereldoorlog. Het lijkt mij voor leiders in de wereld een duivels dilemma.

Dilemma’s vragen communicatie

Als er nou iets is wat om communicatie vraagt, dan is dat het dilemma. Je maakt uiteindelijk een keuze en je weet dat die keuze zeer te betwisten is en ook betwist zal worden. Juist daarom is er uitleg nodig. Verstop je niet, verschuil je niet. Je kunt anderen raken of pijn doen door de keuze die je maakt. Maar geloof van mij één ding: als je niet communiceert doe je de ander zeker pijn.

Dilemma’s vragen ook om respect

Ik schrijf menigmaal dat respect en respecteren een actieve bezigheid is. Het is een werkwoord. Bij een dilemma kan het ook zijn dat je zegt: ‘Ik begrijp jouw keuze en standpunt, ik heb moeite om me daarmee te verenigen, toch respecteer ik jouw keuze’. En weet je, dat is geen cup-a-soup die je in 1 minuut warm maakt!

Water bij de wijn: helpt dat?

Tsjaa, nu sta ik voor een dilemma. Helpt een beetje water niet bij de wijn? Neem het toch niet zo nauw, je bent ook altijd op de millimeter nauwkeurig als het over normen gaat. Dat klopt wel vind ik. Als de rekkelijken te rekkelijk zijn, heb je de preciezen nodig. En als de preciezen te precies zijn, heb je de rekkelijken nodig. Dat zei een wijlen goede vriend van mij altijd. Het is de aloude strijd tussen de geest en de letter van de wet. En geloof me: water bij de wijn maakt de wijn onsmakelijk en het water onherkenbaar.

Waar ligt het antwoord?

Logisch redeneren helpt je niet bij het oplossen van een dilemma. Kiezen tussen twee (of meer) kwaden lijkt onmogelijk. Toch zul je op een dag een keuze moeten maken, anders kom je in een patstelling terecht.

Wanneer heb je last van een dilemma?

• Wil je de kool en de geit sparen?
• Kun je geen verlies incasseren?
• Voel je je onzeker en kwetsbaar?
• Heb je een probleem van iemand anders op je nek gekregen?
• Heb je wel helder welke zaken voor jou belangrijk zijn?
• Speelt jouw geweten op bij de keuze waar je voor staat?

Heb je hulp nodig om helder te krijgen wat onder de oppervlakte ligt?