home / persoonlijke ontwikkeling / kernkwaliteiten / relativeringsvermogen

Relativeringsvermogen is een kwaliteit

Wanneer is het belangrijk?

Om het verder te duiden kom ik bij de vraag: Wanneer is relativeren belangrijk? Relativeren is van belang wanneer je:

• te zwart-wit denkt
• te zwaar op de hand bent
• negatief denkt of alleen de negatieve punten onder ogen ziet
• aanneemt dat het wel weer verkeerd zal aflopen
• van de ergste situatie uitgaat terwijl het later blijkt mee te vallen
• je teveel vastbijt in een bepaalde zaak of standpunt
• teveel vraagt van jezelf
• te veeleisend bent waardoor je stress ervaart
• het allemaal supergoed wilt doen en je perfectionistisch bent
• meent alles onder controle te moeten hebben
• in zelfbeklag al mopperend jouw situatie onder ogen ziet
• zelfmedelijden krijgt wat je meestal niet verder brengt
• star en rigide vast blijft houden aan jouw gelijk
• altijd beren op de weg ziet

Instrumenten

Ik kan allerlei vormen bedenken die bijdragen aan relativeringsvermogen. Zal ik er een paar opsommen?

• Humor is een belangrijk instrument om te relativeren. Zoals mijn vriend Ton (wijlen) zei: 'humor is doorleefde ernst'. Dat is wat anders dan de lolbroek uithangen of grappig willen zijn. Ik moet denken aan een situatie in mijn werkzame leven waarbij ik iemand wegens reorganisatie moest ontslaan. De collega die het betrof begreep goed wat er aan de hand was. Hij had er part noch deel aan en kon er ook niets aan doen. We zaten samen op een terrasje. Toen ik verteld had dat hij was ontslagen, bestelde hij voor ons beiden een biertje. Hij was geraakt en geëmotioneerd maar hij zei: 'zo'n mooi ontslag heb ik nog nooit meegemaakt'. We gingen als vrienden uit elkaar. Maar deze opmerking is ons beiden altijd bijgebleven. Het relativeerde de serieusheid van de situatie. Humor is dus een manier om te relativeren. Echter: humor is niet op afroep beschikbaar. Dat ontstaat. Ik noem nog een voorbeeld: iemand die bij het overlijden van een familielid een opmerking maakt waarop iedereen het uitproest van het lachen met de tranen in de ogen. Dat is humor. Totaal iets anders dus dan grappen maken, grappig of leuk willen zijn. Dat zou zelfs ongepast zijn in die situatie.
• De betrekkelijkheid onder ogen zien is een manier van relativeren. Daarmee verdoezel je het vraagstuk niet maar je brengt het naar de juiste proporties terug. Ik moet denken aan iemand die in financieel zwaar weer zat maar meteen zei: 'we hebben gelukkig elkaar nog'. De betrekkelijkheid erkennen is ook de kortstondigheid van het leven inzien en begrijpen dat niet alles maakbaar is.
• Nuchterheid is een gave die jou kan helpen om iets wat je als emotioneel ervaart, terug te brengen naar de werkelijkheid van deze aarde. Ik denk aan de kampioenwedstrijd van mijn buurjongen in de C1 van het voetbalelftal waar hij speelde. Ze verloren nipt de wedstrijd en ze werden geen kampioen. Na afloop zei hij: 'gelukkig is het maar voetbal'. Dat relativeerde de teleurstelling.
• Anders kijken is een instrument. Dat kun je leren. Bekijk de situatie eens door andere ogen. Verplaats je in de ogen van de ander. Wanneer je anders kijkt, zie je ook andere dingen. Ik denk aan Klaas. Hij maakte zich erg druk. Waarom? Hij had zojuist een functioneringsgesprek wat op zich goed verliep. Echter de leidinggevende had één puntje van kritiek wat Klaas op zichzelf ging betrekken. En daarom was zijn weekend zowaar naar de knoppen. Wat was er nu precies aan de hand? Hoe relativeer je dat? Nou er waren 9 positieve punten en er was 1 kritisch punt. Hoe reageerde Klaas hierop in zijn hoofd? Hij was alleen maar met het negatief kritische punt bezig. Relativeren is: het geheel zien. Dan komt de juiste proportie vanzelf weer voor de dag.
• Je verplaatsen in het leven van de ander. Ik denk aan Marianne. Ze kreeg een bekeuring omdat ze de auto verkeerd had geparkeerd. Tsjaa dat kwam eigenlijk helemaal niet uit. Marianne was derhalve twee dagen van slag over de bekeuring. Hoe kon ze ook zo stom zijn?  Tot de buurman belde om te vertellen dat zijn vrouw een ernstige ziekte had. Tsjaa. Toen dacht Marianne: waar maak ik me eigenlijk ook druk om? Ik herinner me het verhaal van iemand die door ziekte minder arbeidsmogelijkheden had. Ze was daar bijzonder verdrietig over. Tot ze in gesprek kwam met een moeder die haar kind had verloren. Wekelijks spraken ze erover. Toen zei ze: 'het maakte mijn verdriet draaglijker'.
• Loslaten is ook een instrument. En zeker als het zaken betreft waar jij geen invloed op hebt. Ik denk aan Esther. Ze maakt zich erg druk over haar zoon. In mei moet hij examen doen en hij is nogal gemakzuchtig ingesteld. Dus heeft het examen niet de volwaardige aandacht gehad qua voorbereiding. Er is dus een kans dat zoonlief zakt voor dit examen. Wat is relativeren? Dat is jezelf afvragen: heb ik nu nog invloed op de uitkomsten van het examen van mijn zoon? Nee, geen invloed? Dan loslaten dus.

Valkuil

Zoals elke kwaliteit heeft relativeringsvermogen ook een valkuil. En dat is de valkuil van lichtzinnigheid, zaken mooier of rooskleuriger voorstellen dan ze zijn.  Maar ook het vermijden of verdoezelen van de ernst van de situatie is een vorm van overmatig relativisme. 

Leerdoel

Is relativeren jouw leerdoel? Ik heb er geen kant en klare maaltijd voor. Er is ook geen knopje dat aangeraakt wordt en 't is klaar. Maar je kunt er zeker progressie in boeken. En het is een geweldig wapen tegen overmatige stress en zwaarmoedigheid. Dus zeker de moeite waard.

Tegenovergestelde van relativeringsvermogen

Wanneer relativeringsvermogen jouw kracht is, is jouw allergie: 'zwaar op de hand'. Mensen die het overmatig serieus opnemen of zaken extra zwaar aanzetten of aandikken.