Schuldgevoel is geen leiderschapsstijl
Schuldgevoel is geen leiderschapsstijl maar het kan je als leidinggevende behoorlijk in de greep hebben. Heb jij als leidinggevende regelmatig last van schuldgevoel? Voel je je bijvoorbeeld schuldig omdat je geen tijd had voor dat belangrijke gesprek, omdat je iemand teleur moest stellen of omdat je impopulaire beslissingen moest nemen? Je bent niet de enige!
Hoe schuldgevoel jouw leiderschap kan gijzelen
Toch wil ik iets heel belangrijks tegen je zeggen: schuldgevoel is geen leiderschapsstijl. Hoewel het misschien empathisch en betrokken lijkt, ondermijnt het jouw kracht, duidelijkheid en positie als leider. In dit artikel leg ik uit hoe schuldgevoel bij leidinggevenden leidt tot oververantwoordelijkheid en besluiteloosheid. Ook geef ik je een helder kader voor gezonde reflectie, zodat jij krachtig kunt blijven leiden – zonder jezelf te verliezen.
Wat gebeurt er als schuldgevoel jouw kompas wordt?
Wanneer schuldgevoel leidend wordt, ga je als leider schuiven met je grenzen. Je durft minder duidelijk te zijn. Je stelt beslissingen uit. Je probeert het iedereen naar de zin te maken. Maar ondertussen raak jij jezelf kwijt. En dat is gevaarlijk.
Enkele signalen:
- Je schuift lastige gesprekken voor je uit.
- Je zegt 'ja' terwijl je 'nee' bedoelt.
- Je neemt steeds meer taken op je, ook als je agenda overloopt.
- Je ligt ’s nachts wakker en maalt: "Had ik dit anders moeten aanpakken?"
Dat voelt misschien als toewijding. Maar het is in feite oververantwoordelijkheid. Je trekt alles naar je toe, ook dat wat niet van jou is. Dat put je uit. En je team? Dat verliest juist richting en duidelijkheid.
Doe de leiderschapstest
Wil je inzicht in jouw natuurlijke stijl van leidinggeven (online test)? Wil je weten waar jouw individuele leiderschapskwaliteiten liggen? Wil je jouw persoonlijke ontwikkeldoelen leren kennen?
Training assertief leidinggeven
Bekijk de training assertief leidinggeven. We verzorgen deze training individueel maar ook in groepen wanneer je meerdere collega's hebt, die interesse hebben in deze training.
Voorbeeld uit de praktijk: Marcel, manager IT
Marcel is een betrokken en zorgzame leider. Hij wil graag gezien worden als een mensgerichte manager. Maar dat zorgt ervoor dat hij lastige gesprekken blijft vermijden. Hij delegeert nauwelijks en neemt alles op zich. Wanneer hij wél iets vraagt aan een collega, krijgt hij een boze reactie. En die komt bij hem hard binnen.
Wat doet Marcel dan? Hij trekt zich terug. Hij twijfelt. Hij zegt: "Misschien had ik het anders moeten brengen..."
Herkenbaar?
Ik zie het vaak: de leider die niet meer leidt, maar vooral probeert niet te falen.
Waar komt dat schuldgevoel vandaan?
Schuldgevoel en verantwoordelijkheidsgevoel liggen dicht bij elkaar. Maar ze zijn niet hetzelfde. Verantwoordelijkheid gaat over handelen vanuit helderheid. Schuldgevoel ontstaat als je denkt dat je tekortschiet. Het is emotioneel geladen, vaak ingegeven door het idee dat je altijd beschikbaar moet zijn.
Dat is een valkuil. Want je kunt anderen hun eigen verantwoordelijkheid niet leren nemen, zolang jij die van hen blijft dragen.
Gezonde reflectie als tegenhanger van schuldgevoel
Reflectie is essentieel voor effectief leiderschap, maar het moet gezond zijn. Wat is het verschil?
- Schuldgevoel
- Je betrekt alles op jezelf
- Je voelt je tekortschieten.
- Je blijft hangen in emoties.
- Gezonde reflectie
- .Je onderzoekt je aandeel zonder jezelf te veroordelen.
- Je leert van situaties zonder ze volledig te dragen.
- Je komt tot inzichten en keuzes.
Gezonde reflectie betekent dat je erkent wat van jou is en loslaat wat niet bij jou hoort. Het vraagt moed om jezelf kritisch te bekijken en anderen hun eigen verantwoordelijkheid te laten dragen.
Wat is dan wél goed leiderschap?
- Leiderschap met heldere grenzen: je mag best duidelijk zijn over wat wel en niet jouw taak is.
- Authentiek leiderschap: je blijft trouw aan jouw waarden en neemt besluiten op basis van wat jij belangrijk vindt.
- Moedig leiderschap: je durft onpopulaire keuzes te maken als dat nodig is.
- Verbindend leiderschap: je luistert naar je team, maar je laat je niet overrulen.
Schuldgevoel leidt tot ongezonde dynamiek
Als jij als leidinggevende steeds handelt vanuit schuldgevoel:
- Zal je team minder initiatief nemen.
- Ontstaan er vage afspraken en onduidelijke verwachtingen.
- Verlies je respect en vertrouwen.
- Wordt het conflictvermijdend gedrag in stand gehouden.
Dan krijg je dus niet het team dat je wilde — maar het team dat jou spiegelt in jouw twijfel en terughoudendheid.
Bekijk de training: Assertief leiderschap
Tot slot: ben jij schuldig of betrokken?
Vraag jezelf eerlijk af:
- Ben ik écht ergens schuldig aan?
- Of voel ik me verantwoordelijk voor zaken die buiten mijn invloed liggen?
- Draag ik mijn eigen rol, of neem ik die van anderen over?
Leiderschap begint met zelfinzicht. Niet met je schuldig voelen, maar met het helder durven kijken naar je rol. Want als jij je voortdurend aanpast, wie geeft er dan nog leiding?
Durf jij de leider te zijn die zichzelf niet kwijtraakt?
Veelgestelde vragen
Wat veroorzaakt schuldgevoel bij leidinggevenden?
Meestal ontstaat schuldgevoel door oververantwoordelijkheid, angst om anderen teleur te stellen en het nemen van moeilijke beslissingen.
Wat helpt om je leiderschap terug te vinden?
Bewustwording van je patronen, jezelf serieus nemen en hulp durven vragen. Soms is coaching daarbij helpend.
Waarom is schuldgevoel schadelijk in leiderschap?
Schuldgevoel leidt tot besluiteloosheid, verlies van authenticiteit en oververantwoordelijkheid, waardoor je minder effectief wordt.
Hoe voorkom je dat schuldgevoel je belemmert?
Door gezonde reflectie toe te passen, duidelijke grenzen te stellen en jezelf toe te staan impopulaire beslissingen te nemen.
Kun je empathisch zijn zonder schuldgevoel?
Ja, empathie gaat over begrip tonen, niet over het dragen van de problemen van anderen. Je kunt meeleven zonder verantwoordelijkheid te nemen voor zaken buiten jouw invloed.
Wat helpt om uit de valkuil van schuldgevoel te blijven?
Bewustwording van je grenzen, duidelijkheid in communicatie, en het oefenen in acceptatie dat niet iedereen altijd tevreden kan zijn.
Is schuldgevoel als leidinggevende slecht?
Nee, het is een signaal, geen stuurmiddel.
Wat doe ik aan oververantwoordelijkheid?
Besef dat niet alles jouw verantwoordelijkheid is. Geef taken terug waar ze horen.
Hoe stel ik gezonde grenzen?
Wees duidelijk, consequent en geef verantwoordelijkheid terug aan anderen.
Hoe ga ik om met kritiek?
Onderzoek wat jou raakt en maak onderscheid tussen inhoud en toon.
Persoonlijke ontwikkeling voor leidinggevenden
Bekijk de training persoonlijke ontwikkeling voor leidinggevenden zoals assertief leidinggeven, persoonlijke effectiviteit, timemanagement en communicatie etc.
Leerdoelen
We hebben nog veel meer leerdoelen persoonlijke ontwikkeling voor leidinggevenden voor je uitgewerkt. Je kunt ook het overzicht bekijken met alle leerdoelen voor leidinggevenden.
Auteur
Dit artikel is geschreven door Jan Stevens. Jan Stevens is eigenaar en oprichter van De Steven training & coaching (www.desteven.nl). Op deze website tref je meer dan 2000 blogs over persoonlijke ontwikkeling, loopbaan, leiderschap, teamontwikkeling, hoogsensitiviteit en hoogbegaafdheid.
Publicatiedatum: 10-05-2025.
